Forum Replies Created
-
AuthorPosts
-
ივერიელი
Participantმეუღლეთა თანასაკუთრება
ერთი მეუღლის მიერ მეორისთვის სახლის მიყიდვა (უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება ას-960-1162-08)
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ნიკას წარმოეშვა თანასაკუთრების უფლება საცხოვრებელ სახლზე, რადგან სახლი მეუღლეთა ერთად ცხოვრების დროს მიჰყიდა თავის ცოლს.აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო სასამართლომ დააფუძნა 1158-ე მუხლზე, რომლის თანახმად მეუღლეთა მიერ ქორწინების განმავლობაში შეძენილი ქონება წარმოადგენს მათ საერთო ქონებას, თუ მათ შორის საქორწინო ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.
უზენაესი სასამართლოს პოზიცია: “მითითებული ნორმის ანალიზი ცხადყოფს, რომ მეუღლეთა საერთო ქონება არის ქონება, რომელიც მეუღლეებმა ერთობლივად შეიძინეს. შეძენაში, რა თქმა უნდა, არ იგულისხმება ფულადი თანხის გადახდა (რაზეც მიუთითებს სამოქალაქო კოდექსის 1158-ე მუხლის მე-2 ნაწილი), არამედ ორივე მეუღლის ნება მიმართულია ქონების მათ საკუთრებაში გადასვლაზე. განსახილველ შემთხვევაში ხდება ზემოთ მითითებულის საპირისპირო. არ არსებობს მეუღლეთა ერთობლივი ნება ქონების შეძენისათვის. პირიქით, ერთი მეუღლე ასხვისებს მის საკუთრებაში არსებულ ნივთს, ხოლო მეორე მეუღლე იძენს მას. აღნიშნული აქტი არ შეიძლება შეფასდეს, როგორც ცოლ-ქმრის მიერ ერთობლივად ქონების შეძენის ფაქტი. აქ მეუღლეები ინდივიდუალურად განკარგავენ მათ უფლებებს და მათ შეუძლებელია წარმოეშვათ თანასაკუთრება ამ ნივთზე.”
Participantალბათ მაგის ახსნა იმაშია, რომ კანონმდებელი ანსხვავებს ერთი მხრივ განქორწინების გზით ქორწინების შეწყვეტას და მეორე მხრივ ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალების შედეგად ქორწინების შეწყვეტას. ეს განსხვავება სავარაუდოდ ეფუძნება იმას, რომ განქორწინება, როგორც იურიდიული მოვლენა გულისხმობს ასევე ქონებრივ გაყრასაც და ეს ქონებრივი გაყრის ვადა უფრო მცირედ არის განსაზღვრული, ვიდრე ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებისას ქორწინების შეწყვეტის შემთხვევაში, სადაც განქორწინება და შესაბამისად ქონებრივი გაყრის საკითხი არ დგას და შესაბამისად ხანდაზმულობის ზოგადი ვადები გამოიყენება.
Participantსამოქალაქო კოდექსის 1171-ე მუხლი არარელევანტურია ამ შემთხვევაში, რადგან ეხება მხოლოდ განქორწინების გზით ქორწინების შეწყვეტის შემთხვევაში თანასაკუთრების გაყოფის მოთხოვნის ხანდაზმულობას, ხოლო ამ შემთხვევაში სახეზეა გარდაცვალებით ქორწინების შეწყვეტა, ამიტომაც უნდა გავრცელდეს 10 წლიანი ზოგადი ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნულ მოთხოვნასთან დაკავშირებით.
Participantმოდი სანამ მაგაზე პასუხს გაგცემ იმაზე შევთანხმდეთ, რომ სამოქალაქო კოდექსის 133-ე მუხლის მიხედვით, მეუღლეთა შორის მოთხვონებზე ხანდაზმულობა შეჩერებულია, სანამ ისინი რეგისტრირებულ ქორწინებაში იმყოფებიან, ანუ განქორწინების რეგისტრაციის მომენტამდე.
“მუხლი 133. ხანდაზმულობის ვადის დენის შეჩერება ქორწინების განმავლობაში
სანამ ქორწინება არსებობს, მეუღლეთა შორის მოთხოვნებზე ხანდაზმულობის ვადის დენა ჩერდება. იგივე წესი მოქმედებს მშობლებსა და შვილებს შორის მოთხოვნებზე ბავშვების სრულწლოვანების დადგომამდე, აგრეთვე მეურვეებსა (მზრუნველებსა) და სამეურვეო პირებს შორის მოთხოვნებზე მეურვეობის მთელი პერიოდის მანძილზე.”
რაც შეეხება სამოქალაქო კოდექსის 1160-ე მუხლს: ” მეუღლეს, როგორც თანამესაკუთრეს, უფლება აქვს, მოითხოვოს ქონების განკარგვით მიღებული სარგებელი.”
ხოლო იქვე გვაქვს 1171-ე მუხლი, რომელიც გვეუბნება, რომ “განქორწინებულ მეუღლეთა თანასაკუთრების ქონების გაყოფის თაობაზე მოთხოვნებისათვის დადგენილია ხანდაზმულობის სამწლიანი ვადა.”
აქედან გამომდინარე, ვინაიდან თანასკუთრების განკარგვიდან მიღებული სარგებლის გაყოფა წარმოადგენს თანასაკუთრების გაყოფას, უნდა ვიფიქროთ, რომ სამ წლიანი ხანდაზმულობა ვრცელდება აღნიშნულ მოთხოვნაზე.
Participantიპოთეკის საგნის იპოთეკარის საკუთრებაში გადასვლა
იპოთეკარის მოთხოვნის შეუსრულებლობის/არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში, იპოთეკარი უფლებამოსილია საკუთარი მოთხოვნა დაიკმაყოფილოს იპოთეკის საგნიდან. მას ამის გაკეთება რამდენიმე სხვადასხვა გზით შეუძლია. თითოეულს მიმოვიხილავთ შემდეგ პოსტებში, ამ პოსტში კი შევეხებით ერთ-ერთ ასეთ საშუალებას, რასაც წარმოადგენს იპოთეკით დატვირთული საგნის იპოთეკარის საკუთრებაში გადასვლის შესაძლებლობა.
იმისათვის, რომ იპოთეკარმა იპოთეკის საგანი საკუთრებაში მიიღოს უნდა არსებობდეს რამდენიმე პირობა ერთობლივად:
ა) იპოთეკის ხელშეკრულებაში განსაზღვრული უნდა იყოს იპოთეკის საგნის იპოთეკარის საკუთრებაში გადაცემის შესაძლებლობა.
ბ) იპოთეკით დატვირთლი მოთხოვნის შეუსრულებლობის შემთხვევაში იპოთეკარი და იპოთეკის საგნის მესაკუთრემ ერთობლივი განცხადებით უნდა მიმართონ საჯარო რეესტრს, რომლითაც მოხდება იპოთეკის საგნის იპოთეკარის საკუთრებაში გადაცემა.
მაგ: “A” ასესხა “B”-ს ასი ათასი დოლარი, მისი მოთხოვნის უზრუნველსაყოფად იპოთეკით დაიტვირთა “B”-ს სამ ორთახიანი ბინა. იპოთეკის ხელშეკრულებაში მხარეებმა განსაზღვრეს პირობა, რომ “B”-ს მიერ ვალდებულების შეუსრულებლობისა ან არაჯეროვანი შესრულების შემთხვევაში მისი ბინა გადავიდოდა “A” საკუთრებაში.
“B”-მ ვერ გადაიხადა ვალი. “A” და “B” მივიდნენ საჯარო რეესტრში და ერთობლივი განცხადების საფუძველზე “A”-ს საკუთრებაში გადავიდა “B”-ს ბინა.
თუმცა პრაქტიკას თუ გადავავლებთ თვალს, ხშირ შემთხვევაში იპოთეკის საგნის მესაკუთრე ასე მარტივად არ თმობს ბინას და უარს აცხადებს რეესტრში ერთობლივი განცხადების წარდგენზე. ამ შემთხვევაში იპოთეკარი უფლებამოსილია სასამართლოს მიმართოს და მოითხოვოს ბინის მის საკუთრებაში გადაცემა.
სამოქალაქო კოდექსი ასევე ითვალისწინებს იმის შესაძლებლობას, რომ ნოტარიუსის მეშვეობით მოხდეს იპოთეკის საგნის იპოთეკარისათვის გადაცემის იძულებითი უზრუნველყოფა. ამისათვის საჭიროა:
ა) იპოთეკის ხელშეკრულებაში განსაზღვრული უნდა იყოს იპოთეკის საგნის იპოთეკარის საკუთრებაში გადაცემის შესაძლებლობა
ბ) იპოთეკის ხელშეკრულებაშივე უნდა იყოს განსაზღვრული იმის შესაძლებლობა, რომ თუ მოვალე არ შეასრულებს ვალდებულებას, ნოტარიუსი უფლებამოსილია გასცეს აღსრულების ფურცელი.
გ) იპოთეკის ხელშეკრულება უნდა იქნეს შედგენილი საჯარო ნოტარიული აქტით.
მაგ: ზემოთ მოყვანილი მაგალითი, რომ ავიღოთ თუ სამივე ეს პირობა დაცულია, მაშინ “A” უფლებამოსილი იქნება მივიდეს ნოტარიუსთან და მოითხოვოს სააღსრულებო ფურცლის გაცემა, სასამართლოს გარეშე და შემდეგ უკვე აღნიშნული საბუთით მოახდინოს თავის საკუთრებად “B”-ს ბინის რეგისტრაცია.
ძალიან მნიშვნელოვანია ამავდროულად ის გარემოება, რომ თუ იპოთეკის საგანი მოვალის ვალდებულებაზე უფრო მცირე ღირებულების არის, მაშინ ვალდებულება მაინც შესრულებულად ითვლება, თუ ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის დადგენილი მხარეების მიერ.
მაგ: “B”-ს ვალდებულება შესრულებულად ჩაითვლება თუ მისი ბინა ასი ათას დოლარზე ნაკლები ღირებულების არის (ვალის ოდენობაზე ნაკლები), თუ იპოთეკის ხელშეკრულებით რაიმე სხვაზე არ შეთანხმდნენ მხარეები.
Participantაი კიდევ ერთი განმარტება 982-ე მუხლის თაობაზე უზენაესი სასამართლოს მიერ, საქმე № ას-472-448-2013
“ხელყოფის კონდიქციის სპეციალური წესი მოცემულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლით, კერძოდ, განსახილველი მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, პირი, რომელიც ხელყოფს მეორე პირის სამართლებრივ სიკეთეს მისი თანხმობის გარეშე განკარგვის, დახარჯვის, სარგებლობის, შეერთების, შერევის, გადამუშავების ან სხვა საშუალებით, მოვალეა აუნაზღაუროს უფლებამოსილ პირს ამით მიყენებული ზიანი.
განსახილველი ნორმით გათვალისწინებული „ზიანი“ წარმოადგენს არა ზიანის ანაზღაურების შემთხვევას, არამედ, საქმე გვაქვს გამდიდრების გათანაბრებასთან. ამ შემთხვევაში ყურადსაღებია, რომ განსახილველი ნორმა მოცემულია უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტით, რაც მიგვითითებს ამ ნორმით გათვალისწინებული ზიანის გათანაბრებაზე უსაფუძვლო გამდიდრებასთან, ანუ როგორც ხელყოფის კონდიქციისათვის არის დამახასიათებელი, ამ ნორმით გათვალისწინებული იურიდიული შედეგი არის ის, რომ ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა.
აქედან გამომდინარე, ამ ნორმაში მითითებულ ზიანში იგულისხმება მიღებულის დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში მისი ღირებულების ანაზღაურება, ანუ საქმე გვაქვს არა ზიანის ანაზღაურებასთან, არამედ გამდიდრების გათანაბრების შემთხვევასთან. ამდენად, სადავო ფაქტობრივი სიტუაცია არ ითვალისწინებს ზიანის ინსტიტუტს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის მიხედვით.
იმის გათვალისწინებით, რომ ი. კ-ის მიერ ნ. ა-ის საკუთრებაში არსებული ბინის უკანონო მფლობელობის გამო, ამ უკანასკნელმა დაკარგა გარკვეული სიკეთის მიღების შესაძლებლობა, მას უფლებას აძლევს, ამოიღოს ეს ქონება ხელმყოფისაგან. აღნიშნული ქონებრივი წონასწორობის აღდგენას ემსახურება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლი, რომლის თანახმად, ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა.”
Participantზემოთ მითითებული გადაწყვეტილების მიხედვით, სასამართლომ გამიჯნა ერთი მხრივ სარგებლის მოთხოვნის უფლებისა და მეორე მხრივ ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძვლები.
1160-ე მუხლით განსაზღვრულია, თანასაკუთრების გასხვისებით მიღებული სარგებლის ნახევრის მოთხოვნის უფლება.
მაგ: თუ ბინის გაყიდვა მოხდება 20.000 $-ად, მაშინ მეუღე უფლებამოსილია 1160-ე მუხლის მიხედვით მოითხოვოს 10.000 $.
ხოლო, იმ შემთხვევაში, როცა მეუღლე ითხოვს ზიანის ანაღაურებას, იმ გარემოებების არსებობის პირობებში, რომ თანასაკუთრება საბაზრო ღირებულებაზე ნაკლებად გასხვისდა, მაშინ უკვე გამოიყენება სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლის პირველი და 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილი.
მაგ: ბინის ღირებულებაა 100.000 დოლარი, მისი გასხვისება ხდება 40.000 დოლარად ერთ-ერთი მეუღლის მხრიდან. ამ შემთხვევაში მიღებული სარგებლის ნახევარი იქნება 20.000 დოლარი, ხოლო ფაქტობრივი ზიანი – 50.000 დოლარი, რისი ანაზღაურების სამართებრივი საფუძველი იქნება სწორედ 982-ე მუხლის პირველი და 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილები.
Participantშენ რა პრობლემას ხედავ მაგ შემთხვევაში?
Participantსამოქალაქო კოდექსის 1160-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით: “მეუღლეს, როგორც თანამესაკუთრეს, უფლება აქვს, მოითხოვოს ქონების განკარგვით მიღებული სარგებელი.”
შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აღნიშნული ნორმა წარმოადგენს თანაზიარი ნივთის გამსხვისებელი მეუღლის პასუხისმგებლობის წყაროს, რაზეც მიუთითებს თავის მხრივ სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის პირველი ნაწილი: “ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენების (დელიქტის), უსაფუძვლო გამდიდრების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლებიდან.“
ამდენად, აღნიშნული მუხლით დაზარალებულ მეუღლეს შეუძლია მოითხოვოს იმ სარგებლის ნახევარი, რაც ნივთის გასხვისებით იქნა მიღებული. მაგ: თუ ნივთი გასხვისდა 10.000 დოლარად, მას შეუძლია მოითხოვოს 5.000 დოლარი, მიუხედავად იმისა, ნივთის საბაზრო ღირებულება არის თუ არა უფრო მაღალი.
იმ შემთხვევაში თუ თანასაკუთრებაში არსებული ნივთი საბაზრო ფასზე ნაკლებად იქნა გასხვისებული, მეუღლეს შეუძლია გარდა სარგებლის მოთხოვნისა, მოითხოვოს ასევე ზიანის ანაზღაურებაც. არსებული სასამართლო პრაქტიკიდან გამომდინარე ამ შემთხვევაში გამოიყენება არა დელიქტური ნორმები, არამედ სამოქალაქო კოდექსის 982.1-ე და 979.2-ე მუხლები და “ზიანთან გათანაბრების” ცნება, რაც უსაფუძვლო გამდიდრების თემაში გვაქვს განხილული. (ას-1136-1067-2012).
მაგ: ზემოთ მოყვანილ მაგალითში, თუ განკარგული ნივთის საბაზრო ღირებულება 20.000 დოლარია და იგი მხოლოდ 10.000 დოლარად განიკარგება, დაზარალებულ მეუღლეს შეუძლია მოითხოვოს 5.000 დოლარი, როგორც სარგებელი და 5.000 დოლარი, როგორც ზიანის ანაზღაურება სკ-ის 982.1-ე და 979.2-ე მუხლების საფუძველზე.
Participantმე არ ვეთანხმები იმ პოზიციას, რომ 1160-ე მუხლი ეხება მხოლოდ მეუღლეთა შიდა ურთიერთობას, ჩემი აზრით იგი ეხება შემძენის ინტერესებსაც და უფრო მეტიც, შემძენის ინტერესებს იცავს დამატებით (185-ე და 312-ე მუხლებთან ერთად), იგივეს ამბობს ზემოთ მოყვანილ გადაწყვეტილებაში უზენაესი სასამართლო, რომელიც უთითებს დიდი პალატის გადაწყვეტილებაზე, ამიტომაც ვფიქრობ ამ საკითხის გადაწყვეტა სწორედ ამ კუთხით უნდა მოხდეს.
რაც შეეხება ბათილობას, მხოლოდ შემძენის მიერ იმის ცოდნა, რომ ბინა შეძენილია მეუღლეთა თანასაკუთრების დროს და არის თანასაკუთრება არ წარმოადგენს ნასყიდობის ბათილობის საფუძველს, რადგან ბათილობის სამართლებრივი საფუძველი არ არსებობს ასეთ შემთხვევაში, განსხვავებული სიტუაცია იქნება, თუ შემძენმა იცის, რომ მეორე მეუღლეს კატეგორიულად არ სურს განკაგვა და რომ მეუღლეებს შორის დავაა.
-
AuthorPosts