[Crassus]

უსაფუძვლო გამდიდრება და ზიანის ანაზღაურება

სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლი  (სუსგ. N-ას-188-177-11)

ფაქტობრივი გარემოებები: ნიკამ და მარიამმა დადეს ბინის ნასყიდობის ხელშეკრულება ზეპირი ფორმით, ნიკამ გადასცა მარიამს ნასყიდობის თანხა 5.000 დოლარი, მანვე გაარემონტა აღნიშნული ბინა, დააყენა ტელეფონი და ბუნებრივი აირი, თუმცა ბინა რჩებოდა მარიამის საკუთრებაში.

ნიკა ითხოვს მარიამისგან რემონტის ხარჯებს, ასევე 5.000 დოლარის დაბრუნებას და ზიანის ანაზღაურებას 981-ე მუხლიდან გამომდინარე.

სააპელაციო სასამართლოს განმარტება:

პალატამ სრულად გაიზიარა აპელანტის პრეტენზია მოცემულ სამართალურთიერთობაზე სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის  მეორე პუნქტის არასწორად შეფარდებასთან დაკავშირებით და განმარტა, რომ მითითებული ნორმა უნდა განიმარტოს ამ მუხლის პირველ პუნქტთან ერთად, რომელიც აღნიშნული ვალდებულების წარმოშობას უკავშირებს ქონების მიმღების ბრალს _ განზრახვას ან, უხეშ გაუფრთხილებლობას. ასეთ შემთხვევაში წარმოიშობა ვალდებულება ზიანის მიყენებისათვის და არ ქონების უსაფუძვლო შეძენის ან დაზოგვისათვის. სწორედ ზემოაღნიშნული ედება საფუძვლად განსახილველი მუხლის პირველი ნაწილის ნორმას, რომლის მიხედვითაც ქონების უსაფუძვლოდ მიმღებს ზიანის ანაზღაურებისათვის პასუხისმგებლობა მხოლოდ მაშინ დაეკისრება, თუ ქონების მიღებისას იცოდა ან უხეში გაუფრთხილებლობის გამო, უცნობი იყო ქონების სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზის არსებობა და ამის შესახებ მოგვიანებით შეიტყო.

მოცემულ შემთხვევაში მითითებული წინაპირობები არ არსებობს, რადგან მარიამი ვარაუდობდა, რომ მას მოსარჩელემ გადაუხადა ბინის ნასყიდობის საფასური. ამასთან, სასამართლომ მიიჩნია, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მეორე პუნქტით მოწესრიგებული ურთიერთობა, რადგან ნიკას მოპასუხისათვის 5000 აშშ დოლარი არ გადაუცია უნაცვალგებოდ, მან ეს თანხა მარიამს გადასცა გარიგების საფუძველზე, რის საფუძველზეც მფლობელობაში მიიღო მოპასუხის კუთვნილი საცხოვრებელი ბინა. პალატამ მიიჩნია, რომ უსაფუძვლოა სარჩელის მოთხოვნაც მოპასუხისათვის მიუღებელი შემოსავლის სახით მითითებული თანხის იმ საპროცენტო განაკვეთის დაკისრების შესახებაც, რასაც მოსარჩელე მიიღებდა ამ თანხის ბაკში შეტანით, შესაბამისად, არასწორად იქნა გამოყენებული სამოქალაქო კოდექსის 411-ე და 412-ე მუხლებიც. პალატამ დაასკვნა, რომ უსაფუძვლოა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების მოსაზრება იმის შესახებ, რომ მარიამს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ, ვალდებულების გარეშე თანხის განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი, რადგან ის სხვაგვარად გამოიყენებდა თანხას და მიიღებდა სარგებელს იმ პირობებში, როდესაც მარიამი ვარაუდობდა, რომ მისთვის თანხა გადაცემული იყო ნამდვილი უფლების საფუძველზე.

საკასაციო სასამართლოს განმარტება:

სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით მარიამი ვარაუდობდა, რომ მისთვის თანხა გადაცემული იყო ნამდვილი უფლების საფუძველზე, შესაბამისად, იგი ვერ გაითვალისწინებდა, რომ ვალდებულების გარეშე თანხის განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი.

საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს სააპელაციო პალატის ზემოაღნიშნულ დასკვნას და მოცემულ საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების სამართლებრივი შეფასებით განმარტავს, რომ მოდავე მხარეთა შორის ფორმის დაუცველად დადებული უცილოდ ბათილი გარიგების შედეგად წარმოშობილია კანონისმიერი ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობა (სამოქალაქო კოდექსის 59-ე, 316-317-ე მუხლები), რომლის ძალითაც მხარეები ვალდებული არიან, აღადგინონ პირვანდელი მდგომარეობა და ერთმანეთს დაუბრუნონ ის, რაც მათ არარა გარიგებით მიიღეს. ასეთ სამართლებრივ შედეგს ითვალისწინებს სამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტი, რომლის თანახმად, პირს, რომელმაც სხვას ვალდებულების შესასრულებლად რაიმე გადასცა, შეუძლია, მოსთხოვოს ვითომ- კრედიტორს (მიმღებს) მისი უკან დაბრუნება, თუ ვალდებულება, გარიგების ბათილობის ან სხვა საფუძვლის გამო, არ არსებობს, არ წარმოიშობა ან შეწყდა შემდგომში.

მსგავს საკითხზე – უსაფუძვლო გამდიდრების შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებაზე საკასაციო სასამართლოს მიერ დადგენილია პრაქტიკა, ხოლო გასაჩივრებული სააპელაციო სასამართლოს განჩინება განსხვავდება ამ კატეგორიის საქმეებზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან, ამასთან გასაჩივრებული განჩინება არ შეიცავს დადგენილი პრაქტიკის საწინააღმდეგო კანონიერ დასაბუთებას, რაც მისი გაუქმებისა და ახალი გადაწყვეტილების მიღების საფუძველია.

საკასაციო სასამართლო მოცემულ შემთხვევაში უთითებს 2007 წლის 20  ივნისის ¹ ას-24-379-07 განჩინებაზე, რომლითაც მსგავს დავაზე დასაბუთდა, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადებით გათვალისწინებულ ფულად ვალზე პროცენტის გადახდის ვალდებულება იმპერატიულია, რაც  დაკავშირებულია ამ ნივთის (ფულის) თავისებურებებთან. ამ ქონების (ფულის) უნიკალური თვისებიდან გამომდინარე, ივარაუდება, რომ ფულად საშუალებებს ყოველთვის შეუძლია, მოუტანონ სარგებელი მის მესაკუთრეს. ამდენად, ისეთი ქონების მიღების დროს როგორიცაა ფული, უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტის მიხედვით, მისმა მიმღებმა, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, უნდა დაადასტუროს, რომ ამ ქონებამ (ფულმა) მას არანაირი სარგებელი არ მოუტანა, რაშიც მას ბრალი არ მიუძღვის ანუ მისთვის შეუძლებელი იყო ამ ქონებიდან სარგებლის მიღება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ივარაუდება, რომ შესაძლებელი იყო ფულად სახსრებს მოეტანა მიმღებისათვის სარგებელი, რაც მან ბრალეულად არ მიიღო მისი არასათანადოდ გაძღოლის შედეგად.

ყოველგვარ დასაბუთებასაა მოკლებული სააპელაციო პალატის დასკვნა, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მეორე პუნქტით მოწესრიგებული ურთიერთობა, რადგან ნიკას მოპასუხისათვის 5000 აშშ დოლარი არ გადაუცია უნაცვალგებოდ, მან ეს თანხა მარიამს გადასცა გარიგების საფუძველზე, რის საფუძველზეც მფლობელობაში მიიღო მოპასუხის კუთვნილი საცხოვრებელი ბინა. მხარეებს სადავოდ არ გაუხდიათ ის გარემოება, რომ თანხის გადაცემა უძრავი ნივთის ნასყიდობის მიზნით განხორციელდა, თუმცა ნასყიდობაზე შეთანხმება გარიგებისთვის კანონით სავალდებულო წერილობითი ფორმის დაცვის გარეშე შედგა. სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლის მოთხოვნათა შესაბამისად, ნიკას უძრავ ნივთზე საკუთრება არ შეუძენია, რის გამოც მხარეთა ზეპირი შეთანხმება ნივთის ნასყიდობაზე ბათილია.

სამოქლაქო კოდექსის 981-ე მუხლის პირველი ნაწილით, თუ მიმღებმა მიღებისას იცოდა ან უხეში გაუფრთხილებლობის გამო მისთვის უცნობი იყო სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზის არსებობა და ამის შესახებ მოგვიანებით შეიტყობს, ან გადაცემის თაობაზე მოთხოვნა მიღებულია სასამართლო წარმოებაში, მაშინ მიმღებს ეკისრება პასუხისმგებლობა ხარვეზის თაობაზე ცნობების მიღების ან სასამართლო წარმოებაში გადაცემის დროიდან 979-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების, 980-ე მუხლის, ასევე ქვემოთ მოყვანილი წესების საფუძველზე.

აღნიშნული ნორმა არაუფლებამოსილ მიმღებს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას აკისრებს მაშინ, როდესაც სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე სხვისი ქონებრივი სიკეთის დაუფლებისას იცოდა ან  უხეში გაუფრთხილებლობით არ იცოდა მიღებული სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზიანობა. შესაბამისად, მარიამს თანხის გადაცემისთანავე უნდა სცოდნოდა უძრავი ნივთის შეძენისათვის კანონით იმპერატიულად დადგენილი სავალდებულო წინაპირობების (გარიგების წერილობითი ფორმა და საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია) დაუცველად დადებული გარიგების საფუძველზე მიღებული ფულის არაკანონიერება. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ მარიამს არ გააჩნდა რაიმე საფუძველი, ევარაუდა, რომ სადავო თანხა ნამდვილი უფლების საფუძველზე იყო გადაცემული. ამ დასკვნას ადასტურებს მოცემულ საქმეზე უდავოდ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოება, რომ მარიამს 2004 წლის 30 ივლისიდან მიღებული აქვს ნიკასგან ბინის ნასყიდობის 5000 აშშ დოლარი, სადავო ბინა კი 2008 წლის 8 დეკემბრიდან საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულია მარიამს სახელზე.

ამდენად, მარიამს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ ვალდებულების გარეშე ნიკას ქონების,  ფულის სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი, ხოლო მარიამი სხვისი ქონებით ფულით უკანონო სარგებლობით უსაფუძვლოდ გამდიდრდა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე ნიკას მოთხოვნა ზიანის ანაზღაურების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს.

[Crassus]

ადმინისტრაციული ორგანო არ არის, მაგრამ ვინ არის? ნოტარიატის შესახებ კანონი არ წარმოადგენს ადმინისტრაციულ კანონმდებლობას?

[Crassus]

ანუ ფაქტობრივად გამოდის, რომ როცა ნოტარიუსის მიერ გამოცემული აქტი არ არის გამოცემული ადმინისტრაციული კანონმდებლობის საფუძველზე, ამავდროულად ნოტარიუსიც ავტომატურად ასეთ შემთხვევაში არ წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ორგანოს და შესაბამისად ეს ორი ელემენტი არ გვაქვს, თუმცა ნოტარიუსი ზოგიერთ შემთხვევაში წარმოადგენს ადმინისტრაიულ ორგანოს.

საინტერესოა თუ როგორ ორგანოს წარმოადგენს ნოტარიუსი, როცა სააღსრულებო ფურცელს გასცემს.

[Crassus]

სამუდამოდ შეძენილად მიჩნეულ ქონებაზე გაწეული ხარჯები

სამოქალაქო კოდექსის 980-ე მუხლი (სუსგ. N-ას-1245-1265-2011)

სააპელაციო სასამართლომ, საჩივრის განხილვისას არასწორად გამოიყენა სკ-ის 980-ე მუხლი, რადგან, მოცემულ შემთხვევაში, უძრავი ნივთი არ იძლევა იმის ობიექტურ შესაძლებლობას, რომ პირს იგი სამუდამოდ შეძენილად მიეჩნია, რადგან ასეთ ჩანაწერს საჯარო რეესტრი არ იძლევა, შესაბამისად, მოცემული დავის რეგულაცია მითითებული სამართლებრივი ნორმის საფუძველზე, დაუშვებელია.

საკასაციო სასამართლოს განმარტება: განსახილველ საქმეზე სრულად გამოირიცხება სკ-ის 980-ე მუხლის გამოყენება. ეს ნორმა გამოიყენება მაშინ, თუ მიმღებმა გასწია ხარჯები ან მას წარმოეშვა ქონებრივი დანაკლისი იმასთან დაკავშირებით, რომ საგანი სამუდამოდ შეძენილად მიაჩნდა, მაშინ იგი მოვალეა დააბრუნოს საგანი ხარჯებისა და დანაკლისის ანაზღაურების პირობით.

ეს წესი არ გამოიყენება, როცა გადაცემული საგანი არ იძლევა იმის საფუძველს, რომ იგი მიჩნეულ იქნეს სამუდამოდ შეძენილად. სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, გაცვლის ხელშეკრულების მიმართ გამოიყენება ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულების შესაბამისი წესები, კერძოდ, საცხოვრებელი სახლის ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება უნდა დაიდოს რთული წერილობითი ფორმით, რასაც უნდა მოჰყვეს მისი რეგისტრაცია. ამ მოთხოვნათა დაუცველობა, სკ-ის 59-ე მუხლის თანახმად, იწვევს ხელშეკრულების ბათილობას. მოცემულ შემთხვევაში, სახეზეა სსკ-ის 987-ე მუხლით სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე სხვის ქონებაზე გაწეული ხარჯის ანაზღაურების მოთხოვნის ფარგლები.

[Crassus]

გადაცემული ქონების უკან დაბრუნების მოთხოვნის დაუშვებლობა(სკ- 977-ე მუხლი)

(სუსგ. N-ას-1049-983-2010 )

მერიამ გაიღო მოქალაქის ბინაზე ხარჯები, იმ მიზნით, რომ მისი გარდაცვალების შემთხვევაში მერიის საკუთრებაში გადავიდოდა აღნიშნული უძრავი ქონება, რომელსაც მუზეუმის ფუნქცია ჰქონდა, რის შესახებაც მოქალაქემ შეადგინა ანდერძი.

საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 977-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, პირს, რომელიც მეორე პირს გადასცემს რაიმეს არა ვალდებულების შესასრულებლად, არამედ იმ მიზნით, რომ ამ უკანასკნელმა შეასრულოს ან არ შეასრულოს რაიმე მოქმედება, შეუძლია გადაცემულის გამოთხოვა, თუ მეორე პირის მოქმედება არ შეესაბამება მოსალოდნელ მიზანს.

აღნიშნული ნორმა ადგენს შესრულების კონდიქციის ერთ–ერთ შემთხვევას შესრულების დაბრუნებას მიზანთან შეუსაბამობის გამო. ამ ნორმის საფუძველზე, პირს შეუძლია უკან გამოითხოვოს ქონება, რომელიც სხვა პირს იმ ვარაუდით გადასცა, რომ ეს უკანასკნელი განსაზღვრულ მოქმედებას შეასრულებდა, ამასთან 977–ე მუხლიდან გამომდინარე მოთხოვნა ცალმხრივ მიზანს ითვალისწინებს, რომელიც შესრულების მიმღებს მხედველობიდან არ უნდა გამოჰპარვოდა, ამდენად, ამ ნორმის საფუძველზე, მოქალაქისთვის იმთავითვე ცხადი უნდა ყოფილიყო, რომ მერია კონკრეტულ დანახარჯებს სადავო ქონების საკუთრებაში მიღების ვარაუდით ახორციელებდა.

საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ ეს გარემოება სათანადოდ არ არის გამოკვლეული პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ, რაც სააპელაციო სასამართლოს არ გაუთვალისწინებია. კერძოდ, ამ შემთხვევაში, მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ ყველა ხარჯი, რომელიც მერიამ გაიღო, რემონტის ხარჯების ჩათვლით, მუზეუმის ნორმალური ფუნქციონირებისა და მისი ვიზუალური მხარის სათანადო მდგომარეობაში მოყვანის უზრუნველყოფას ემსახურებოდა. რემონტის ხარჯების გაღების დროისათვის და შემდგომი სამი წლის განმავლობაშიც კი შესაბამისი მუზეუმი ფუნქციონირებდა, ამასთან, ვინაიდან მოცემულ საქმეზე ჩუქების ხელშეკრულების ბათილად ცნობის საფუძველი არ იკვეთება, სააპელაციო სასამართლოს ასევე უნდა ემსჯელა, რამდენად მართებულია 977-ე მუხლის საფუძველზე თანხის დაბრუნების მოთხოვნა დასაჩუქრებული პირის მიმართ.

[Crassus]

ვალდებულების გარეშე გადაცემულის უკან დაბრუნება (სკ-ის 976-ე მუხლი)

(სუსგ. N-ას-1237-1087-2010 )

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ, საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე შემოსული საჩივარი, ხელშეკრულებით გაუთვალისწინებელი მომსახურების ანაზღაურების თაობაზე არ დააკმაყოფილა. პალატის განმარტებით, სადავო ხელშეკრულების გარდა, მხარეთა შორის სხვა ხელშეკრულებებიც იყო გაფორმებული, ხოლო საქმეში წარმოდგენილი მიღება-ჩაბარების აქტებში არ მითითებულა, თუ კონკრეტულად რომელი ხელშეკრულების ფარგლებში შესრულდა ვალდებულება. გარდა ამისა, სადავო მომსახურების გაწევა ხელშეკრულებით არ ყოფილა გათვალისწინებული.

საკასაციო სასამართლოს განმარტება: მოპასუხის მხრიდან, როგორც წერილობით, ისე ზეპირად აღიარებულია ფაქტი, რომ მან მოსარჩელისაგან მიიღო ხელშეკრულებით გაუთვალისწინებელი სატელეფონო მომსახურება.

მართალია, შემდგომ, სააპელაციო საჩივარში მოპასუხემ უარყო მითითებული ფაქტი, მაგრამ მას არ მიუთითებია აღიარების გამაქარწყლებელ იმ გარემოებებზე, რაც გათვალისწინებულია სსკ-ის 133-ე მუხლით. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო ვერ მიიღებს მოპასუხის მიერ აღიარების უარყოფას. ხელშეკრულების გარეშე გადაცემულის უკან დაბრუნების შესაძლებლობას ითვალისწინებს სკ-ის 976-ე მუხლი.

ამავე კოდექსის 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად კი, თუ უკან დაბრუნება შეუძლებელია გადაცემული საგნის მდგომარეობის გამო, მაშინ მიმღებმა უნდა აანაზღაუროს მისი საერთო ღირებულება. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ვინაიდან, მოცემულ შემთხვევაში, შეუძლებელია გადაცემული საგნის (გაწეული სატელეფონო მომსახურების) უკან დაბრუნება, მოპასუხე ვალდებულია, გადაიხადოს მიღებული საქონლის ღირებულება.

[Crassus]

სხვათაშორის ეგ გადაწყვეტილება პირდაპირ მითითებულია სააპელაციო სასამრთლოს №2ბ/3251-12  გადაწყვეტილებაში, სადაც საქმე ეხებოდა ერთი მეუღლის მიერ მეორესთვის არა ნასყიდობის, არამედ ჩუქების გზით ბინის გადაცემაში… სააპელაციო სასამართლომ გაავრცელა აღნიშNული მიდგომა ამ შემთხვევაზეც.

[Crassus]

@BLH-hUB said: ასევე ზემოთ მიერ მოყვანილ საქმეში არის განხილული ისეთი შემთხვევა, როდესაც მეუღლეთა თანაზიარი ბინას ყიდის ერთ-ერთი მეუღლე და ქორწინების შეწყვეტის შემდეგ ყიდულობს სხვა ბინას. ასეთ შემთხვევაში როგორ ფიქრობ რა უნდა მოითხოვოს მეორე მეუღლემ?

მაგ შემთხვევაში ჩემი აზრით მოითხოვს რეალიზაციის შედეგად მიღებულ თანხის ნახევარს, რადგან, იმისათვის, რომ მოითხოვოს ქონების გაყოფა აუცილებელია ორი პირობის ერთდროულად არსებება ა) ქონება შეძენილი უნდა იყოს ქორწინების რეგისტრაციის პერიოდში ბ)ერთობლივი შრომის შედეგად და საერთო სახსრებით.

სხვა ბინას შეიძლება კი ყიდულობს საერთო სახსრებით, მაგრამ ქორწინება ანუ პირველი პირობა აღარ გვაქვს. ამიტომ მოითხოვს მხოლოდ თანხის ნახევარს.

[Author]

Posts