Forum Replies Created
-
AuthorPosts
-
BLH
Keymasterპირგასამტეხლოს ოდენობის განსაზღვრა
პირგასამტეხლოზე შეთანხმებისას, მისი ოდენობა უნდა განისაზღვროს სამართლიანობის საფუძველზე. ანუ მხარეები თანხმდებიან იმ მინიმალური ზიანის ოდენობაზე, რომელიც შეიძლება დადგეს ვალდებულების შეუსრულებლობით ან არაჯეროვნად შესრულებით. პირგასამტეხლოს არსებობა ათავისუფლებს კრედიტორს დამდგარი ზიანის ოდენობის მტკიცების ტვირთისგან, როდესაც ზიანი დამდგარია მოვალის მიერ ვალდებულების შეუსრულებლობით ან არაჯეროვნად შესრულებით.
ხელშეკრულების მხარეებს შეუძლიათ თავისუფლად განსაზღვრონ პირგასამტეხლო, რომელიც შეიძლება აღემატებოდეს შესაძლო ზიანს. იმ შემთხვევაში თუ პირგასამტეხლოს ოდენობა, სამართლიანობის სტანდარტს სცილდება, სასამართლო უფლებამოსილია მხარის მოთხოვნით შეამციროს შეუსაბამოდ მაღალი პირგასამტეხლო, ამის შესაძლებლობას იძლევა სამოქალაქო კოდექსის 420-ე მუხლი. იგივე მიდგომა უნდა გავრცელდეს სამოქალაქო კოდექსით 403-ე მუხლში განსაზღვრული პროცენტის ოდენობასთან დაკავშირებით, კერძოდ თუ შეუსაბამოდ მაღალია პროცენტის ოდენობა, სამოქალაქო კოდექსის 325-ე და 54-ე მუხლებიდან გამომდინარე, სასამართლო უფლებამოსილია შეამციროს სკ-ის 403-ე მუხლის საფუძველზე განსაზღვრული პროცენტის ოდენობა.
ამ საკითხთან დაკავშირებით საინტერესოა უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკა:
„სამოქალაქო კოდექსის 420-ე მუხლის თანახმად, პირგასამტეხლოს შემცირებისას სასამართლო მხედველობაში იღებს მხარის ქონებრივ მდგომარეობასა და სხვა გარემოებებს, კერძოდ, იმას, თუ როგორია შესრულების ღირებულების, მისი შეუსრულებლობისა და არაჯეროვანი შესრულებით გამოწვეული ზიანის თანაფარდობა პირგასამტეხლოს ოდენობასთან. პირგასამტეხლოს შეუსაბამობის კრიტერიუმად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, შეიძლება ჩაითვალოს ისეთი გარემოებები, როგორიცაა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირგასამტეხლოს შეუსაბამოდ მაღალი პროცენტი, პირგასამტეხლოს თანხის მნიშვნელოვანი გადაჭარბება ვალდებულების შეუსრულებლობით გამოწვეულ შესაძლო ზიანზე, ვალდებულების შეუსრულებლობის ხანგრძლივობა და სხვა. (სუსგ Nას-1560-1463-2012)
ხელშეკრულებით მხარეები შეთანხმდნენ პირგასამტეხლოს ოდენობაზე, მაგრამ აღნიშნული სასამართლოს არ ზღუდავს, დავის კანონიერად და სამართლიანად გადაწყვეტისათვის გამოიყენოს სამოქალაქო კოდექსის 420-ე მუხლით გათვალისწინებული ე.წ. „სასამართლო შესაგებელი“ და მხარეთა შეთანხმების მიუხედავად, თავად შეაფასოს სამოქალაქო-სამართლებრივი პასუხისმგებლობის, კონკრეტულ შემთხვევაში, პირგასამტეხლოს ოდენობისა და დაკისრების მიზანშეწონილობა.
პირგასამტეხლოს ოდენობის განსაზღვრისას ყურადღება ექცევა რამდენიმე გარემოებას. მათ შორის:
ა) პირგასამტეხლოს, როგორც სანქციის ხასათის მქონე ინსტრუმენტის ფუნქციას, თავიდან აიცილოს დამატებით ვალდებულების დამრღვევი მოქმედებები;
ბ) დარღვევის სიმძიმესა და მოცულობას და კრედიტორისათვის წარმოქმნილი საფრთხის ხარისხს;
გ) ვალდებულების დამრღვევი პირის ბრალეულობის ხარისხს;
დ) პირგასამტეხლოს ფუნქციას, მოიცვას თავის თავში ზიანის ანაზღაურება. (№ას-501-477-2013)
Keymasterპირგასამტეხლოს ცნება
პირგასამტეხლო არის ფულადი სანქცია, ხელშეკრულების დარღვევასთან დაკავშირებით, არსობრივად იგივე სამართლებრივი მნიშვნელობისაა სამოქალაქო კოდექსის 403-ე მუხლით გათვალისწინებული პროცენტიც, თუმცა ეს უკანასკნელი მხოლოდ ფულადი ვალდებულებების დროს გამოიყენება, ხოლო პირგასამტეხლო შეიძლება გამოვიყენოთ არაფულადი ვალდებულებების შემთხვევაშიც.
პირგასამტეხლოს ორი არსებითი ფუნქცია აქვს:
1.ვალდებულების დარღვევის პრევენციის ფუნქცია- მოვალემ წინასწარ იცის იმ პასუხისმგებლობის შესახებ, რაც მას ელის თუ იგი არ შეასრულებს სესხის ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.
2.პირგასამტეხლო წარმოადგენს ზიანის ანაზღაურების საშუალებას. იმ ზიანისა, რომელიც შეიძლება განიცადოს გამსესხებელმა, სესხის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების დარღვევის შემთხვევაში.
პირგასამტეხლოზე შეთანხმება უნდა მოხდეს აუცილებლად წერილობითი ფორმით, წინააღმდეგ შემთხვევაში ასეთი შეთანხმება იქნება ბათილი.
Keymasterშემცირების დროს ვალდებულების რაღაც ნაწილის პატიების ვარიანტია, შეიძლება არ განიხილებოდეს, ორმხრივ გარიგებად.
Keymasterსცდება იპოთეკის ფარგლებს.
Keymasterვადაზე შეთანხმებაც გავლენას ახდენს პასუხისმგებლობის საკითხზე, შესაბამისად ამ შემთხვევაშიც იგივე მიდგომა უნდა გამოვიყენოთ.
Keymasterსაიდან გამომდინარეობს ეგ პრეზუმფცია? ხომ შეიძლება თანხის გადარიცხვა არც არანაირ ვალდებულების შესრულებას არ ემსახურებოდეს? მაგალითად ავანსის სახით ურიცხავ გარკვეულ თანხას სხვას. ამ შემთხვევაში ამ თანხის არ გადარიცხვას არც არანაირი პასუხისმგებლობა არ მოყვება და არც ზიანი.
ანუ იმის თქმა მინდა რომ რას ნიშნავს სავარაუდო ზიანი საერთოდ? როცა მოვალისთვის უცნობია საერთოდ მოსალოდნელი ზიანის შესახებ უნდა დაეკისროს პასუხისმგებლობა?
ამასტან დაკავშირებით სასამართლო ამბობს: სასამართლომ უნდა გაარკვიოს, იცოდა, თუ არა ბანკმა შ.პ.ს. ,,უ.-სა” და შპს ,,ა.-ს” შორის არსებული ხელშეკრულებისა და მისი შინაარსის შესახებ. კოლეგია გადაწყვეტილებაში მიუთითებს, რომ შპს ,,უ.-მ” გააფრთხილა მოპასუხე მოსალოდნელი ზიანის შესახებ, თუმცა წერილში, რომელზე დაყრდნობით სასამართლო მიდის ამგვარ დასკვნამდე, არაფერია ნათქვამი უშუალოდ შპს ,,უ.-სა” და შპს ,,ა.-ს” შორის დადებულ ხელშეკრულებაზე. მსგავსი მაგალითი კომენტარებისანაც მახსენდება. 3კ/629-01
თუ არ გვაქვს ზიანი, არც პასუხისმგებლობაზე იქნება საუბარი.. როცა ზიანია მაშინ შეიძლება ამ თემაზე საუბარი და ამ კუთხით მსჯელობის აგება.. მე ვფიქრობ, რომ ბანკს გონივრულობის ფარგლებში ყოველთვიუს უნდა დაეკისროს ზიანის ანაზღაურება, როცა იგი მოქმედებს მართლსაწინააღმდეგოთ და ამით ზიანი ადგება მის კლიენტს, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში ბანკის, როგორც სპეციალური სუბიექტის სტატუსის დაკნინება მოხდება და ბანკების სანდოობის საკითხი დაისმევა, რაც დაარტყამს ეროვნულ ინტერესებს, ფინანსური სტაბილურობის კუთხით, ანუ სამოქალაქო კოდექსის 412-ე მუხლი ისე უნდა განიმარტოს, რომ ბანკს მეტი მოეთხოვოს, ჩვეულებრივი სუბიექტისაგან განსხვავებით.
Keymasterწესით არ უნდა გავრცელდეს მსგავს ცვლილებაზე იპოთეკა. ანუ საჭიროა იპოთეკის ხელშეკრულებაშიც შესაბამისი ცვლილება, რადგან საუბარია პასუხისმგებლობის მოცულობის ზრდაზე.
Keymasterმაგაზე რაღაც გადაწყვეტილება არისო, ხომ იძახდი აბა დადე და გავარჩიოთ.
Keymasterზოგადად ბანკის მოქმედება მსგავს სიტუაციებში არის მართლსაწინააღმდეგო, რადგან ბანკი ახორციელებს თვითნებობას, რაც წარმოადგენს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებას. თუმცა არსებობს გამონაკლისი, როდესაც ბანკის მიერ ფულის თვითნებურად ჩამოჭრა არის მართლზომიერი, ეს არის სკ-ის 118-ე მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევა. მოცემულ შემთხვევში უნდა გავარკვიოთ გვაქვს თუ არა ეს გამონაკლისი და თუ არ გვაქვს, მაშინ თვითნებობის შედეგად დამდგარი ზიანი უნდა ანაზღაურდეს ზოგადი ნორმების მიხედვით. (შენ მიერ მოყვანილ შემთხვევაში ბანკის მიერ თავისი სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევაც გვაქვს, რადგან მან დაარღვია ანგარიშსწორებს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულება)
1. როცა ბანკმა იცის გადარიცხვის დანიშნულების შესახებ, ამ შემთხვევაში სკ-ის 412-ე მუხლის საფუძველზე ცალსახაა, რომ ბანკი პასუხისმგებელია ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე პასუხისმგებლობისათვის სრულიად.
2. როცა ბანკმა არ იცის გადასარიცხი თანხის დანიშნულების შესახებ ამ შემთხვევაშიც შესაძლებელია მას დაეკისროს პასუხისმგებლობა, რადგან ბანკი, როგორც სპეციალური სუბიექტი, რომელიც ახორციელებს ფინანსურ ოპერაციებს სხვა სამართლებრივ სიბრტყეზე დგას და როცა კლიენტი ფულის გადარიცხვის შესახებ ბრძანებას იძლევა, ეს ფული გარკვეულ მიზანს ემსახურება და არსებობს პრეზუმფცია, რომ თანხის არ გადარიცხვას შესაძლოა მოყვეს გარკვეული პასუხისმგებლობა.
მოკლედ დასკვნის სახით შეიძება ითქვას, რომ როცა ბანკი თვითნებურად ჩამოაჭრის თავის კლიენტს ფულად თანხას ეს ქმედება არის მართლსაწინააღმდეგო და შესაძლოა მოყვეს ბანკის პასუხისმგებლობა, თუმცა მეორე მხრივ ბანკს ვერ მოვთხოვთ ამ ფულის დაბრუნებას, რადგან კანონმდებლობაში გვაქვს სამოქალაქო კოდექსის 978-ე მუხლი:
“მუხლი 978. იძულების ან მუქარის საფუძველზე გადაცემულის უკან დაბრუნების მოთხოვნა
პირს, რომელიც მეორე პირს გადასცემს რაიმეს არა ვალდებულების შესასრულებლად, არამედ იძულების ან მუქარის საფუძველზე, შეუძლია მოითხოვოს მისი უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მიმღებს უფლება ჰქონდა გადაცემულზე.”
ამ შემთხვევაში ბანკს თუ აქვს ვადამოსული მოთხოვნის უფლება, მაშინ ამ მუხლის საფუძველზე მოვალე ვერ მოითხოვს მართლსაწინააღმდეგო ჩამოჭრილი ფულის დაბრუნებას, თუმცა ეს არ გამორიცხავს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებას, რაზეც ზემოთ ვისაუბრე.
Keymasterპრეზუმფციის როლი სამართალწარმოებაში
საქმე №ას-570-541-2015
საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ სამართალწარმოებაში პრეზუმციების არსებობა იმითაა განპირობებული, რომ ფაქტების გარკვეული ნაწილი მტკიცებას არ საჭიროებს. სამოქალაქო პროცესში მონაწილეობს ორი ერთმანეთისადმი დაპირისპირებული მხარე – მოსარჩელე და მოპასუხე. შესაბამისად, ერთი ნაწილი მტკიცების საგანში შემავალი ფაქტებისა ივარაუდება მოსარჩელის სასარგებლოდ, ხოლო დანარჩენი ნაწილი – მოპასუხის სასარგებლოდ. ის, რაც მოსარჩელის სასარგებლოდ ივარაუდება უნდა გააქარწყლოს მოპასუხემ, ხოლო ის, რაც მოპასუხის სასარგებლოდ ივარაუდება პირიქით, უნდა გააქარწყლოს მოსარჩელემ. ეს იმას ნიშნავს, რომ პრეზუმფციები სასამართლოში მტკიცების მოვალეობისაგან კი არ ათავისუფლებს მხარეს, არამედ წარმოადგენს მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის განაწილების საფუძველს. მოსარჩელე ვალდებულია დაამტკიცოს მტკიცების საგანში შემავალი გარკვეული ფაქტების ნაწილი, ხოლო ამ ფაქტების მეორე ნაწილი ვალდებულია დაამტკიცოს მოპასუხემ. ნორმები, რომლებიც შეიცავს პრეზუმფციებს, წარმოადგენენ კანონის პირდაპირ მითითებას იმის შესახებ, რომელმა მხარემ კონკრეტულად რა ფაქტები უნდა დაამტკიცოს სამოქალაქო პროცესში.
-
AuthorPosts