[ივერიელი]

დაურეგისტრირებელი ქონების მემკვიდრეობით გადაცემა

(უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება N-ას-950-1229-09)

ამ გადაწყვეტილებაში საუბარია დაურეგისტრირებელ ქონების მემკვიდრეობით გადაცემაზე (არც ტექბიუროში არ არის რეგისტრირებული სახლი და არც რეესტში)

სააპელაციომ განმარტა, რომ ასეთი სახლი არ გადასულა მემკვიდრეობით, რადგან “საცხოვრებელ სახლი არ არის რეგისტრირებული უძრავი ნივთების უფლებათა რეესტრში, არ შედის სამკვიდრო მასაში და ჯ. გ-შვილს აღნიშნული ქონება მემკვიდრეობით არ მიუღია.”

უზენაესი არ დაეთანხმა და განმარტა:

“სამოქალაქო კოდექსის 1328-ე მუხლის თანახმად, სამკვიდრო ქონება მოიცავს მამკვიდრებლის როგორც ქონებრივი უფლებების (სამკვიდრო აქტივი), ისე მოვალეობების (სამკვიდრო პასივი) ერთობლიობას, რომელიც მას ჰქონდა სიკვდილის მომენტისათვის. აღნიშნული ნორმის თანახმად, სამკვიდროში შედის მამკვიდრებლის ნებისმიერი უფლებები, მათ შორის, არამარტო უფლებები დაკანონებულ უძრავ ქონებაზე, არამედ -სხვა უფლებებიც, რაც მას სიცოცხლეში ეკუთვნოდა. მოცემულ შემთხვევაში, მართალია, … ქ-ის #31ა საცხოვრებელი სახლი არ არის რეგისტრირებული საჯარო რესტრში როგორც უძრავი ქონება, მაგრამ აღნიშნული არ ნიშნავს, რომ ამ სახლზე, რო-გორც დაუკანონებელ უძრავ ნივთზე არანაირი უფლებები არ არსებობს და ისინი არ არის გადაცე-მადი. დაუკანონებელ სახლზე არსებული უფლება, რაც ე. გ-შვილს გააჩნდა -ეს მისი სამკვიდრო აქტივია.”

[ივერიელი]

დაურეგისტრირებელი უძრავი ქონების მემკვიდრეობით გადაცემა

 

(სუსგ. N-ას-219-545-09)

 

გარდაიცვალა პირის საკუთრებაში ტექბიუროს მონაცემების მიხედვით ირიცხებოდა 58 კვ.მ ბინა, თუმცა რეალურად ეს ბინა იყო 225 კვ.მ. (ანუ მოშენებული იყო დანარჩენი ნაწილი, მაგრამ დაურეგისტრირებელი ტექბიუროში).

 

სააპელაციომ თქვა, რომ სამკვიდრო მასაში არ უნდა შევიდეს 225 კვ.მ, არამედ მხოლოდ 58 კვ.მ უნდა შევიდეს, რადგან ტექბიუროში, რაც არის რეგისტრირებული მხოლოდ ის ქონება უნდა შედიოდეს სამკვიდრო მასაშიო. უზენაესი არ დაეთანხმა და თქვა, რომ მთლიანად 225 კვ. უნდა შევიდესო:

 

“სკ-ს 1328-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუ სადავო ფართი მიმატებული იყო მამკვიდრებლის მიერ, მაგრამ ვერ აღირიცხა იმ დროს ტექბიუროში, მიუთითებს იმაზე, რომ ეს ქონება წარმოადგენს აწ გარდაცვლილის სამკვიდრო აქტივს.”

[ივერიელი]

არაუფლებამოსილი პირის მიერ სამკვიდროს მიღება და განკარგვა

მემკვიდრემ შეცდომაში შეიყვანა ნოტარიუსი თითქოს არ იყვნენ სხვა მემკვიდრეები და მთლიანად გაიფორმა სამკვიდრო. ამის შემდეგ სამისდღეშიო რჩენის ხელშეკრულების საფუძველზე მიღებული ქონება გადასცა საკუთრებაში თავის ბიძაშვილს.

თანამემკვიდრემ სარჩელი აღძრა სასამართლოში და მოითხოვა თავისი წილის ნაწილში ხელშეკრულების ბათილად ცნობა, მემკვიდრედ ცნობა და სამკვიდრო მოწმობაში შესაბამისი ცვლილების შეტანა.

სასამართლომ სარჩელი დააკმაყოფილა, მარჩენალი სცნო არაკეთილსინდისიერ შემძენად. მთავარი არგუმენტი რაზეც სასამართლომ დაამყარა თავისი გადაწყვეტილება იყო ის რომ, რადგან ბიძაშვილი იყო უნდა სცოდნოდა რომ მოსარჩელე იყო პირველი რიგის მემკვიდრეო (ანუ ეს უკვე საკმარისია). ამასთან უნდა გამოეჩინა წინდახედულობა და კეთილსინდისიერების დასამტკიცებლად უნდა ეცნობებინა მოსარჩელისთვის ხელშეკრულების დადებამდეო. რას იტყვით?

[ივერიელი]

კი, შესაძლებელია აღნიშნული ყოფილიყო საპატიო საფუძველი, როცა არასრულწლოვანია მემკვიდრე და კანონიერი წარმომადგენელი ბოროტად იყენებს თავის უფლებამოსილებას და არ იღებს სამკვიდროს, მაგრამ მეორე მხრივ ამ არასრულწლოვანსაც აქვს თავისი უფლების დაცვის საშუალება მსგავს შემთხვევაში, ამიტომაც კარგად უნდა გაირკვეს ფაქტობრივი გარემოებები ასეთ შემთხვევაში.

[ივერიელი]

საინტერესო გადაწყვეტილებაა, იმ ფონზე, რომ ამ  საკითხთან დაკავშირებით ასევე არსებობს უზენაესი სასამართლოს მნიშვნელოვალი განმარტება, საქმეზე ას- 177-167-2011:

“საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ იმის დასადგენად, საპატიო მიზეზით გადააცილა თუ არა მხარემ კანონით დადგენილ ვადას, უნდა შეფასდეს არა მხოლოდ სამკვიდროს მისაღებად დადგენილ დროში სანოტარო ორგანოსთვის მიმართვის ან ქონების დაუფლების შეუძლებლობის ფაქტი, არამედ იმ ვადის საპატიოობაც, რომლითაც მან გადააცილა ამ მოქმედებათა განხორციელების ვადას.”

 

[ივერიელი]

სამკვიდროს მიღების ვადის გაგრძელება

 

(უზენაესი სასამართლოს განჩინება №ას-386-737-07)

 

“სამართლის ზოგადი პრინციპებიდან გამომდინარე, სამკვიდროს მიღების ვადის გაშვების საპატიოობის ორი მნიშვნელოვანი საფუძველი უნდა განისაზღვროს:

1. თუ მემკვიდრემ არ იცოდა და არც შეიძლება სცოდნოდა სამკვიდროს გახსნის თაობაზე;

2. თუ მემკვიდრემ ვადა რაიმე საპატიო საფუძვლით გაუშვა და მან სასამართლოს ვადის აღდგენის თაობაზე აღნიშნული საფუძვლის აღმოფხვრის შემდეგ მიმართა.

საკასაციო სასამართლო ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს, რომ წარმომადგენლის მიერ მოქმედებათა შეუსრულებლობა თავისთავად არ წარმოადგენს ვადის გაშვების საპატიო მიზეზს. ამასთან, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ვადის გაშვების საპატიოობაზე მსჯელობისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს კანონიერი წარმომადგენლის დამოკიდებულება არასრულწლოვანთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვის მიმართ. კანონიერი წარმომადგენლის მიერ თავის მოვალეობის არაჯეროვანი შესრულება ან უფლებამოსილების უკანონო გამოყენება შეიძლება გახდეს არასრულწლოვანის მიერ გაშვებული სამკვიდროს მიღების ვადის აღდგენის საფუძველი.”

[ივერიელი]

უსაფუძვლო გამდიდრების სუბსიდიური ბუნება

(N-ას- 1249-1269-2011)

უზენაესი სასამართლოს განმარტება, უსაფუძვლო გამდიდრების ნორმების სუბსიდიურ ბუნებასთან დაკავშირებით:

“უსაფუძვლო გამდიდრების ნორმების გამოყენება ხდება მოთხოვნის სხვა საფუძვლებთან სუბსიდიურად, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ არსებობს სასარჩელო მოთხოვნის შესაძლო დაკმაყოფილების სახელშეკრულებო ან სხვა კანონისმიერი საფუძველი (მოთხოვნათა კონკურენცია), უსაფუძვლოდ გამდიდრების სამართლის ნორმების, როგორც მოთხოვნის საფუძვლის გამოყენება ბოლოს უნდა განხორციელდეს, ანუ მას შემდეგ, რაც გამოირიცხება მოთხოვნის დაკმაყოფილება სახელშეკრულებო ან სხვა კანონისმიერი საფუძვლებიდან. ამასთან, უსაფუძვლო გამდიდრების ნორმების საფუძველზე მოთხოვნის დაკმაყოფილებისათვის სახეზე უნდა იყოს რამდენიმე პირობა კუმულატიურად, კერძოდ: მოპასუხის გამდიდრება, მოპასუხის გამდიდრების შესატყვისად მოსარჩელის ქონებრივი დანაკლისი, მატერიალურ სიკეთეთა ამგვარი გადანაცვლების უსაფუძვლობა.”

აღნიშნული განმარტება გაზიარებული იქნა სხვა საქმეშიც. (სუსგ №ას-305-287-2014 )

[ივერიელი]

@Edika

სამოქალაქო კოდექსის 1423-ე მუხლის მიხედვით „სამკვიდრო მემკვიდრემ შეიძლება მიიღოს პირადად ან წარმომადგენლის მეშვეობით.“

სამკვიდროს მიღება არის ცალმხრივი გარიგება, ანუ სამკვიდროს მიღებისათვის საკმარისია უფლებამოსილი მემკვიდრის ნების გამოვლენა, რომელიც ორი ფორმით შეიძლება გამოვლინდეს: ნოტარიუსისთვის მიმართვის გზით და ფაქტობრივი ფლობით.

შესაბამისად სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით მიღება შესაძლებელია, მაგ: წარმომადგენელს ავალებ მემკვიდრეობით დატოვებული ბინის გაქირავებას, ან მის მოვლას და ა.შ.

[ივერიელი]

 

ზუსტად მაგ საკითხთან დაკავშირებით უზენაესი სასამართლო (N-ას-483-794-09) განმარტავს, რომ

”საკასაციო პალატა კიდევ ერთხელ დასძენს, რომ ფაქტობრივი ფლობით სამკვიდროს მიღების ფაქტის დადგენის შემთხვევაში მიღებული სამკვიდრო ითვლება მემკვიდრის საკუთრებად მემკვიდრეობის გახსნის დღიდან. ზემოაღნიშნული ნორმის თანახმად, ე.წ ნამდვილ მესაკუთრეს შეუძლია გამოითხოვს უკვე სხვის სახელზე რეგისტრირებული უძრავი ქონება ხანდაზმულობის საერთო ვადის ფარგლებში საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე, კერძოდ, აღნიშნული მუხლის თანახმად ხანდაზმულობის საერთო ვადა შეადგენს 10 წელს.”

ჩნდება კითხვა, რომ თუ სამკვიდრო ქონება მემკვიდრის საკუთრებად ითვლება სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან და საკუთრების უფლება, როგოროც აბსოლუტური უფლების დაცვა არ ექვემდებარება ხანდაზმულობის ვადებს,  მაშინ რას ეყდნობა მოცემული გადაწყვეტილება?

საქმე იმაშია, რომ მართალია მემკვიდრის მიერ ფაქტობრივი ფლობით სამკვიდროს უძრავი ქონების დაუფლება წარმოშობს მის საკუთრების უფლებას ამ უძრავ ქონებაზე, თუმცა, როდესაც აღნიშნული უძრავი ქონება სხვა არაუფლებამოსილი მემკვიდრის მიერ საკუთრების უფლებით აღირიცხება საჯარო რეესტრში, უფლებამოსილი მემკვიდრე, როგორც ნამდვილი მესაკუთრე უფლებამოსილია მოითხოვოს ვინდიკაციური სარჩელით მისი უძრავი ქონების გამოთხოვა, რაზეც ვრცელდება უკვე ხანდაზმულობის ვადა.

[ივერიელი]

კანონით მემკვიდრეობა და მემკვიდრეთა რიგითობა

როგორც ზემოთ აღინიშნა, გარდაცვილი პირის – მამკვიდრებლის ქონება (მემკვიდრეობა) გადადის სხვა პირებზე – მემკვიდრეებზე. მემკვიდრეობის მემკვიდრეებზე გადასვლის ორი საფუძველი არსებობს: ა) კანონისმიერი საფუძველი. ბ) ანდერძისმიერი საფუძველი. ასევე შესაძლებელია ქონების მემკვიდრეებზე გადასვლა ორივე ამ საფუძვლით. (მაგ: როცა მემკვიდრეობის მხოლოდ ნაწილზეა დაწერილი ანდერძი).

კანონით მემკვიდრეობა მოქმედებს:

ა) თუ მამკვიდრებელს არ დაუტოვებია ანდერძი. ბ) თუ ანდერძი მოიცავს სამკვიდროს ნაწილს. გ)თუ ანდერძი მთლიანად ან ნაწილობრივ ბათილად იქნა ცნობილი.

კანონით მემკვიდრეობა გულისხმობს მამკვიდრების ქონების გადასვლას მხოლოდ კანონში მითითებულ პირებზე. კანონით მემკვიდრეები შეიძლება იყვნენ- პირები, რომლებიც ცოცხლები იყვნენ მამკვიდრებლის სიკვდილის მომენტისათვის, და აგრეთვე მამკვიდრებლის შვილები, რომლებიც მისი გარდაცვალების შემდეგ დაიბადნენ. ასეთ პირთა წრე და რიგითობა ამომწურავად არის განსაზღვრული კანონმდებლობით.

რა არის კანონით მემკვიდრეთა რიგითობა?

არსებობს კანონით მემკვიდრეთა 5 რიგი. წინა რიგის ერთ-ერთი მემკვიდრის არსებობაც კი გამორიცხავს შემდგომი რიგის მემკვიდრეობას.

მაგ: თუ მამკვიდრებლის გარდაცვალების მომენტისათვის ცოცხალია პირველი რიგის მემკვიდრე და იგი ღებულობს მემკვიდრეობას, მაშინ მეორე რიგის მემკვიდრეები ვერ მიიღებენ სამკვიდოს. ან თუ პირველი და მეორე რიგის მემკვიდრეები არ არსებობენ და არსებობს მესამე რიგის ერთი მემკვიდრე მაინც, მაშინ მეოთხე რიგის მემკვიდრე ვერ მიიღებს სამკვიდროს.

I რიგის მემკვიდრეები: შვილები (მათ შორის გარდაცვალების შემდგომ დაბადებული), მეუღლე, მშობლები.

II რიგის მემკვიდრეები: და-ძმა

III რიგის მემკვიდრეები: ბებია-პაპა

IV რიგის მემკვიდრეები: ბიძნები, დეიდები და მამიდები

V რიგის მემკვიდრეები: ბიძაშვილი, დეიდაშვილი, მამიდაშვილი

ერთ რიგში შემავალ მემკვიდრეებს გააჩნიათ თანაბარი უფლება სამკვიდროს მიღებაზე.

მაგ: თუ პირი გარდაიცვალა და მემკვიდრეები არიან მისი ორი შვილი, ცოლი და დედა, მაშინ სამკვიდრო გაიყოფა 4 ნაწილად და შეხვდება ყველა მემკვიდრეს თანაბრად.

იმ შემთხვევაში თუ არც ერთი რიგის მემკვიდრე არ არსებობს, სამკვიდრო ქონება გადადის სახელმწიფო საკუთრებაში.

 

[Author]

Posts