სესხის ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული საკითხები

[ივერიელი]

სესხის შეპირება

სესხის შეპირების ხელშეკრულებით, დამპირებელი (მომავალში გამსესხებელი) ვალდებულია გადასცეს სესხი მეორე მხარეს (მომავალში მსესხებელს).

სესხის შეპირება თავისი სამართლებრივი ბუნებით წარმოადგენს სესხის ხელშეკრულების წინარე ხელშეკრულებას, რაც ნიშნავს, იმას, რომ სესხის დაპირების ხელშეკრულებით წარმოიშობა მომავალში, სესხის ხელშეკრულების დადების ვალდებულება და მსესხებელი უფლებამოსილია მოითხოვოს მისთვის სესხის გადაცემა.

სესხის შეპირების ხელშეკრულების არსებობისთვის აუცილებელია:

ა) ხელშეკრულების მხარეების განსაზღვრა.

ბ) ხელშეკრულების ობიექტის განსაზღვრა- რა უნდა გადასცეს დამპირებელმა მეორე მხარეს.

გ) მითითება, რომ სახეზეა სესხის შეპირება და არა მაგალითად ჩუქების შეპირება.

მაგ: თუ „ა“ შეპირდება „ბ“-ს, რომ გადასცემს 10.000 ლარს, დაპირების შინაარსიდან უნდა ირკვეოდეს, რომ აღნიშნული თანხის გადაცემა ხდება მისი უკან დაბრუნების პირობით და არა ჩუქების საფუძველზე.

დ) ხელშეკრულების ფორმა – სკ-ის 628-ე მუხლის მიხედვით სესხის შეპირების ხელშეკრულება უნდა დაიდოს წერილობითი ფორმით. ზეპირად დადებური სესხის შეპირების ხელშეკრულება ბათილია.

[ივერიელი]

სესხის ხელშეკრულების გამიჯვნა სესხის შეპირების ხელშეკრულებისგან

სესხის შეპირების ხელშეკრულება ორი ელემენტით განსხვავდება სესხის ხელშეკრულებისგან:

1.სესხის ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს, როგორც წერილობითი, ასევე ზეპირი სახით, როდესაც სესხის შეპირების ხელშეკრულება მხოლოდ წერილობითი სახით შეიძლება დაიდოს.

ამდენად, სესხის შეპირების ხელშეკრულება, მისი წერილობითი ფორმით დადების გარეშე, არ წარმოშობს სამართლებრივ შედეგს და ბათილია, ფორმადაუცველობის გამო. (აქ მუხლის ჩამატება შეიძლება)

2.სესხის შეპირების ხელშეკრულებისგან განსხვავებით, სესხის ხელშეკრულება რეალური ბუნებისაა.

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ერთ-ერთ საქმეზე უზენაესმა სასამართლომ გააკეთა განმარტება: (სუსგ. N-3კ-471-03)

სესხის ხელშეკრულება რეალური ხელშეკრულებაა და იგი დადებულად ითვლება ფულის ან ნივთის გადაცემის მომენტიდან (სამოქალაქო კოდექსის 623-ე მუხლი).

იმ შემთხვევაში, თუ სესხის შეპირებაზე შეთანხმდებიან მხარეები, სკ-ს 628-ე მუხლის საფუძველზე დაიდება სესხის შეპირების ხელშეკრულება.

სესხის შეპირების ხელშეკრულებით ერთი პირი პირდება მეორეს, რომ განსაზღვრულ დროში – მომავალში სესხად მისცემს ფულს ან გვაროვნულ ნივთს. ამ ვადის დადგომისას უკვე იდება სესხის რეალური ხელშეკრულება.

ამდენად, სესხის შეპირების ხელშეკრულების მიხედვით, არ ხდება სესხის საგნის მსესხებლისთვის გადაცემა, განსხვავებით, სესხის ხელშეკრულებისგან, რომელიც არ იარსებებს, მანამ, სანამ სესხის საგანი არ გადაცემა მსესხებელს.

[Crassus]

პრაქტიკაში ხშირად გვხვდება ხელშეკრულებები, რომელიც მოიცავს შემდეგი ტიპის პირობებს:

“გამსესხებელი ვალდებულია გადასცეს მსესხებელს სესხი“….. ხოლო “მსესხებელი ვალდებულია უკან დააბრუნოს სესხი“

მსგავსი ჩანაწერის მქონე ხელშეკრულება არ წარმოადგენს სესხის ხელშეკრულებას, რადგან მსგავსი ხელშეკრულება არ არის ცალმხრივი – ხელშეკრულების ორივე მხარეს გააჩნია, როგორც ვალდებულება, ისე მოთხოვნის უფლება. მეორე მხრივ იგი არ არის რეალური -მსესხებელს ისე წარმოეშობა სესხის დაბრუნების ვალდებულება, რომ სესხის საგანი მას არ მიუღია.

ისმის კითხვა,  რა იურიდიული ძალის მქონეა მსგავსი შინაარსის მქონე ხელშეკრულება?

მოცემულ შემთხვევაში ხელშეკრულების არსი უნდა დადგინდეს გონივრული განსჯის შედეგად, მხარეთა ნების გამოვლენის ანალიზის საფუძველზე.

სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის მიხედვით:

„ხელშეკრულებით შეიძლება წარმოიშვას მომავალი ხელშეკრულების დადების ვალდებულება.“

სამოქალაქო კოდექსის 628-ე მუხლი კი ეხება სესხის დაპირების ხელშეკრულებას, რომელიც გულისხმობს ერთი პირის მიერ მეორეს წინაშე მომავალში სესხის გადაცემის ვალდებულების აღებას.

სესხის დაპირება ნიშნავს გამსესხებლის მიერ ვალდებულების აღებას, რომ იგი გადასცემს სესხის საგანს მსესხებელს, ხოლო ზემოთ მოცემულ შემთხვევაში გვაქვს ორმხრივი ხელშეკრულება, კერძოდ გამსესხებელი იღებს ვალდებულებას გადასცეს სესხი მსესხებელს და ამავდროულად მას გააჩნია სესხის დაბრუნების მოთხოვნის უფლება, იგივე ითქმის მსესხებელზე, რომელსაც გააჩნია, როგორც სესხის მიღების მოთხოვნის უფლება, ისე სესხის დაბრუნების ვალდებულება.

ამასთან დაკავშირებით შეიძლება ითქვას, რომ მსგავსი ტიპის ხელშეკრულება, რომელიც მოიცავს ორ ელემენტს:

1.სესხის შეპირებაზე შეთანხმება- გამსესხებლის ვალდებულება გადასცეს მსესხებელს სესხი.

2. შეთანხმება მსესხებლის ვალდებულებაზე დააბრუნოს სესხი, ისე რომ მას არ მიუღია სესხის საგანი.

პირველი შეთანხმება წარმოადგენს სესხის შეპირების ხელშეკრულებას, ხოლო მეორე შეთანხმება სკ-ის 54-ე მუხლით გათვალისწინებული ზოგადი პრინციპების მიხედვით, ასევე 623-ე და 319-ე მუხლების შინაარსიდან გამომდინარე,  არ წარმოშობს რაიმე იურიდიულ ძალას და ბათილია, რადგან ბათილ გარიგებად უნდა ჩაითვალოს, ისეთი გარიგება, რომლითაც  მსესხებელი კისრულობს ვალდებულებას კრედიტორს დაუბრუნოს ის, რაც მისგან არ მიუღია.

ამ საკითხთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანია უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე N- 3კ/1012-01, სადაც სასამართლომ შემდეგი განმარტება გააკეთა

“სესხის ხელშეკრულების წერილობითი ფორმის არსებობა არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ხელშეკრულება არ შეიძლება იყოს მოჩვენებითი ან თვალთმაქცური. არ შეიძლება სესხზე ლაპარაკი, თუ ფული მსესხებელს არ ჰქონდა მიღებული. არარად ჩაითვლება სესხის ხელშეკრულება, თუ დასტურდება მისი უფულობა. ე.ი. არარა იქნება ისეთი გარიგება, როცა მსესხებელი კისრულობს ვალდებულებას კრედიტორს დაუბრუნოს ის, რაც მისგან არ მიუღია.”

[ივერიელი]

სესხის სარგებელი

სამოქალაქო კოდექსის 625-ე მუხლის მიხედვით სესხის ხელშეკრულება შეიძლება იყოს, როგორც უსასყიდლო, ისე სასყიდლიანი. მოდი განვიხილოთ ჯერ უსასყიდლო სესხის ხელშეკრულების საკითხები და შემდეგ უკვე სასყიდლიანი სესხის ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული საკითხები.

უსასყიდლო სესხის ხელშეკრულება

უსასყიდლო სესხის ხელშეკრულება, სასყიდლიანისგან განსხვავებით არ ითვალისწინებს მსესხებლის მხრიდან გარკვეული სარგებლის (პროცენტის) გადახდის ვალდებულებას. სესხის უსასყიდლობა არანაირ გავლენას არ ახდენს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნასთან დაკავშირებით.

მაგ: „ა“-მ ისესხა „ბ“-სგან 1000 ლარი უპროცენტოდ სამი თვის ვადით. ამ შემთხვევაში „ბ“ -ს აქვს „ა“-სგან 1000 ლარის მოთხოვნის უფლება, მაგრამ თუ „ა“  სამი თვის შემდეგ არ დააბრუნებს სესხს, მაშინ „ბ“-ს სესხის დაბრუნების გარდა, ასევე ექნება ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება. (ზიანის ანაზღაურების საკითხებს შემდგომ განვიხილავთ).

პროცენტი შეიძლება განისაზღვროს გვაროვნული ნივთების გასესხების დროსაც, მაგ: როცა სესხის საგანია 1000 ტონა კარტოფილი, მაშინ შესაძლებელია სარგებელი (პროცენტი) განისაზღვროს კარტოფილის საბაზრო ფასის მიხედვით ან სხვა მექანიზმებით.

[ივერიელი]

სასყიდლიანი სესხის ხელშეკრულება

მხარეთა შეთანხმებით შესაძლებელია განისაზღვროს სესხის პროცენტი. სესხის პროცენტი წარმოადგენს სარგებელს, რომელიც უნდა გადაიხადოს მსესხებელმა სესხით სარგებლობისთვის.

მაგ: 1000 ლარის სესხი არის აღებული 24 თვის ვადით და განსაზღვრულია წლიური 10% სარგებლი, მაშინ მთლიანი სარგებელი 24 თვისთვის შეადგენს 2 x 100= 200 ლარს და შესაბამისად მსესხებელი ვალდებული იქნება დააბრუნოს სესხის ძირითადი თანხა- 1000 ლარი და პროცენტის სახით 200 ლარი.

სესხის სარგებელი არ ვრცელდება ვადაგადაცილებულ პერიოდზე. მაგ: ზემოთ მოცემულ მაგალითში, თუ სესხი დაბრუნდება 30 თვეში, მაშინ ვადაგადაცილებული 6 თვისათვის სარგებლის დარიცხვა არ მოხდება, თუმცა მსგავს შემთხვევაში შესაძლებელია გათვალისწინებული იყოს პირგასატეხლო, ასევე სამოქალაქო კოდექსის 403-ე მუხლით გათვალისწინებული პროცენტი ან ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა მოხდეს მიუღებელი შემოსავლისთვის. (ამ საკითხებს დეტალურად განვიხილავთ შემდგომ პოსტებში)

სესხის პროცენტისა (სკ-ის 625-ე მუხლი) და სესხის ვადაგადაცილებისათვის  განსაზღვრული პროცენტის (სკ-ის 403-ე მუხლი) გამიჯვნის შესახებ იხ. სტატია https://blh.com.ge/?p=1104

მხარეებს შეუძლიათ განსაზღვრონ პროცენტი განუსაზღვრელი ოდენობით, გარდა გამონაკლისი შემთხვევისა, რომელიც განსაზღვრულია სამოქალაქო კოდექსის 625-ე მუხლში, რომლის მიხედვითაც თუ სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოთხოვნა უზრუნველყოფილია იპოთეკის ხელშეკრულებით, მაშინ ასეთი სესხის ხელშეკრულება უნდა გაფორმდეს ნოტარიულად (საჯარო სანოტარო აქტით) და პროცენტის ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს „საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალურ ვებგვერდზე ყოველთვიურად გამოქვეყნებული კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხების საბაზრო საპროცენტო განაკვეთების წინა კალენდარული წლის საშუალო არითმეტიკულის 2.5მაგი ოდენობის მეთორმეტედს, რაც ძალაშია ყოველი წლის 1 მარტიდან.“

მაგ: ეროვნული ბანკის ვებგვერდზე განთავსებული ინფორმაციის მიხედვით, საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთი კომერციული ბანკების მიერ გაცემულ სესხებზე 2012 წელს შეადგენდა უცხოურ ვალუტაში 14.1%-ს. შესაბამისად, ზემოთ თქმული ფორმულის მიხედვით, ვიღებთ 14.1 x 2.5 / 12 = 2.9375% თვეში.

აღნიშნული წესის უგულებელყოფით დადებული იპოთეკით უზრუნველყოფილი სესხის ხელშეკრულება ბათილია, სკ-ის 54-ე, 62-ე და 327-ე მუხლებიდან გამომდინარე რადგან პროცენტის თაობაზე მხარეთა შეთანხმება წარმოადგენს ასეთი სესხის არსებით პირობას და მხარეები არ დადებდნენ აღნიშნულ ხელშეკრულებას პროცენტის ამგვარად განსაზღვრის გარეშე. (იხ. სუსგას-1260-1501-05  და  N-3k/809-01)                                                                            

[ივერიელი]

პროცენტის შემცირება

საინტერესო საკითხია რამდენად შეიძლება მხარეთა მიერ შეთანხმებული სესხის ხელშეკრულების პროცენტის შემცირება. ამასთან დაკავშირებით საინტერესო განმარტება გააკეთა საქალაქო სასამართლომ საქმეზე N2/8039-14 :

„გარიგება ან მისი ესა თუ ის პირობა ზნეობრივ ნორმებთან და საჯარო წესრიგთან შეუსაბამოა, როდესაც ის ეწინააღმდეგება სოციალური სამართლიანობის პრინციპს,  ხელშეკრულების მხარეს აყენებს შეუსაბამოდ რთულ მდგომარეობაში.

შეფასებისას მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული როგორც თითოეული გარიგების შინაარსი და მისი სამართლებრივი ბუნება, ასევე მისი პირობების შედარება სამოქალაქო ბრუნვაში ანალოგიური ეკონომიკური დანიშნულების მქონე გარიგებების შინაარსთან, ასევე ის გარემოებები, რომელთა გათვალისწინებითაც გამოავლინა გარიგების დადების ნება მხარემ.

სასამართლოს გათვალისწინებითაც გამოავლინა გარიგების დადების ნება მხარემ. სასამართლოს მოსაზრებით ისეთ პირობებში, როცა საქმის მასალებით დადგენილია ფიზიკური პირების მიერ თანხების სესხად აღება ფიზიკური პირისგან, გამსესხებლის მიერ ბაზარზე საკრედიტო დაწესებულებების კრედიტებზე დადგენილი საშუალო საპროცენტო განაკვეთებზე ბევრად მეტი ოდენობით პროცენტის განსაზღვრა ეწინააღმდეგება ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობებისთვის დადგენილ კანონის ძირითად პრინციპებს, შესაბამისად, საჯარო წესრიგს და ზნეობრივ სტანდარტებს.“

საკმაოდ საინტერესო განმარტება, რომლის საფუძველზეც მოხდა სესხის ხელშეკრულების სარგებლის (პროცენტის) შემცირება გონივრულ ოდენობამდე. სასამართლომ შეამცირა სესხის პროცენტი 54-ე მუხლზე დაყდნობით, რომლის მიხედვითაც ნაწილობრივ ბათილად ცნო მხარეთა მიერ განსაზღვრული შეუსაბამოდ მაღალი პროცენტი. ვფიქრობ, მას ასევე შეეძლო გამოეყენებინა ანალოგიით სამოქალაქო კოდექსის 420-ე მუხლი, რომლის მიხედვითაც, სასამართლო უფლებამოსილია შეამციროს შეუსაბამოდ მაღალი პირგასამტეხლო.

სამოქალაქო კოდექსის 319-ე და 625.1-ე მუხლების მიხედვით მართალია სესხის ხელშეკრულების მხარეები თავისუფალნი არიან განსაზღვრონ სესხის პროცენტი, თუმცა მათი თავისუფლება შეზღუდულია კანონით განსაზღვრულ ფარგლებში, იმ ინტერესის შესაბამისად, რაზეც საქალაქო სასამართლომ ისაუბრა ზემოთ მითითებულ საქმეში.

ამდენად, დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ სესხის პროცენტის შემცირების სამართლებრივი საფუძვლებიც და ამ კუთხით სასამართლო პრაქტიკის განვითარების შესაძლებლობაც არსებობს და ვფიქრობ საქალაქო სასამართლომ საკმაოდ თამამი და საინტერესო განმარტება გააკეთა.

[BLH]

სესხის სარგებლისა და ზიანის ანაზღაურების საფუძვლები

 

მოპასუხისათვის თანხის გადახდის თაობაზე მოთხოვნის წარდგენის პირობებში უაღრესად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მოთხოვნის საფუძველს, ვინაიდან სწორედ ეს უკანასკნელი განსაზღვრავს მოსარჩელისა და მოპასუხის მტკიცების საგანში შემავალ გარემოებათა წრეს. მაგალითისათვის, როდესაც მხარე ითხოვს სარგებელს, დაუშვებელია მოპასუხისათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრება, ვინაიდან სარგებლისა და ზიანის ანაზღაურების საფუძვლები სხვადასხვაა.  (იხ. სუსგ № 1136-1067-2012)

 

 403-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაწესი გადაცილებული დროისათვის მხარეთა შეთანხმებით განსაზღვრულ პროცენტთან დაკავშირებით, გულისხმობს არა იმ პროცენტს, რომელზეც მხარეები ხელშეკრულების მოქმედების ვადაში შეთანხმდნენ, არამედ სპეციალურად ვადაგადაცილებისათვის შეთანხმებულ პროცენტს, შესაბამისად, ასეთი შეთანხმების არარსებობის შემთხვევაში, მოვალეს ხელშეკრულების ვადის ამოწურვის შემდეგ ვადაგადაცილებული დროისათვის პროცენტი არ ეკისრება.

 

სამოქალაქო კოდექსის 625-ე მუხლით გათვალისწინებული პროცენტი, რომელიც თავისი შინაარსით სარგებელია, განსხვავდება 403-ე მუხლით გათვალისწინებული პროცენტისაგან, რომელიც ის ზიანია, რაც განიცადა კრედიტორმა ფულადი თანხის გადახდის ვალდებულების დარღვევის გამო; ამასთან, 403-ე მუხლით სარჩელის დაკმაყოფილებისათვის აუცილებელია შემდეგი პირობების არსებობა: 1)მოვალეს შესასრულებელი უნდა ჰქონდეს ფულადი ვალდებულება; 2) ფულადი ვალდებულების შესრულების ვადა უნდა იყოს დარღვეული; 3) ფულადი თანხის გადახდის ვადის გადაცილებისათვის უნდა არსებობდეს მხარეთა შეთანხმება პროცენტის თაობაზე. (იხ. სუსგ Nას-1701-1685-2011)

 

თუმცა, აღნიშნული არ ნიშნავს იმას, რომ კრედიტორი (ფიზიკური პირი) დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკის შესაბამისად, ვადაგადაცილებული პერიოდისათვის მიუღებელ შემოსავალს საერთოდ ვერ მიიღებს. აღნიშნულთან დაკავშირებით, ნიშანდობლივია იმ ფაქტზე ყურადღების გამახვილება, რომ ნებისმიერი პირი, იქნება ეს ფიზიკური პირი, თუ საკრედიტო დაწესებულება, საკუთარი ფულის სხვისთვის სარგებლობაში გადაცემის შემთხვევაში, აღნიშნული თანხის სრულად დაბრუნებამდე, უფლებამოსილია, მოითხოვოს ე.წ. `დაკარგული პროცენტი”, მიუღებელი შემოსავლის სახით. მიუღებელი შემოსავალი ფიზიკური პირი კრედიტორებისათვის საანაბრე პროცენტია, ანუ რასაც ფიზიკური პირი მიიღებდა ფულადი თანხა, ნაცვლად მოვალისათვის გადაცემისა, საბანკო ანაბარზე რომ განეთავსებინა, (იხ. სუსგ.  ას-1576-1479-2012 ) ხოლო, საკრედიტო დაწესებულებისათვის – საკრედიტო ხელშეკრულების ვადის მოქმედების ფარგლებში მოვალესთან შეთანხმებული პროცენტი. რაც შეეხება ისეთ შემთხვევას, როდესაც მოსარჩელეს მოპასუხისათვის თანხის გადაცემის მიზნით აღებული აქვს სარგებლიანი სესხი, ასეთ ვითარებაში იგი უფლებამოსილია, ძირითად თანხასთან ერთად მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება, თუმცა, აღნიშნული ზიანი არ განეკუთვნება მიუღებელი შემოსავლის კატეგორიას, არამედ მითითებული ზიანი ფაქტობრივად დამდგარი ზიანია და მოთხოვნის საფუძველიც განსხვავებული აქვს.

 

[ივერიელი]

სესხის დაბრუნების ვადები

სესხის ხელშეკრულება შეიძლება იყოს, როგორც ვადიანი ისე უვადო.

სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის შინაარსიდან გამომდინარე, სესხის დაბრუნების ვადაზე შეთანხმება არაარსებითი პირობაა, ანუ მასზე შეუთანხმებლობა გავლენას ვერ ახდენს ხელშეკრულების ნამდვილობაზე. თუმცა აღნიშნულ საკითხზე შეთანხმება დიდი მნიშვნელობის მქონეა, რადგან წარმოშობს გარკველ სამართლებრივ შედეგს. მხარეების მიერ სესხის დაბრუნების ვადაზე შეუთანხმებლობის შემთხვევაში სესხის ხელშეკრულება ითვლება უვადოთ.

ვადიანი სესხის ხელშეკრულება

 

სესხის ხელშეკრულების მხარეებს შეუძლიათ განსაღვრონ სესხის დაბრუნების ვადა. ასეთ შემთხვევაში მსესხებელი ვალდებულია დააბრუნოს სესხი განსაზღვრული ვადის შესაბამისად.

სამოქალაქო კოდექსის 366-ე მუხლში განსაზღვრული ზოგადი წესის მიხედვით, როცა სესხის ვადა განსაზღვრულია, გამსესხებელს არ შეუძლია დადგენილ ვადაზე ადრე მოითხოვოს სესხის დაბრუნება.

ამ ზოგადი წესიდან არსებობს გამონაკლისი, რომელიც განსაზღვრულია სკ-ის 367-ე და 627-ე მუხლებში, რომელთა მიხედვითაც გამსესხებელს უფლება აქვს დაუყოვნებლივ მოითხოვოს ვალის დაბრუნება, როცა:

1. თუ მსესხებლის ქონებრივი მდგომარეობა არსებითად უარესდება, რითაც საფრთხე შეექმნება სესხის დაბრუნების მოთხოვნას. ან ქონებრივი მდგომარეობის გაუარესება წინ უსწრებდა სესხის ხელშეკრულების დადებას, მაგრამ გამსესხებლისთვის არ იყო ცნობილი.

მაგ: მსესხებელმა დაკარგა სამსახური, იპოთეკით დატვირთა მთლიანი ქონება, ვერ გადაიხადა ბანკიდან აღებული კრედიტის პროცენტები და ა.შ.

2. მსესხებელმა არ წარმოადგინა ან შეამცირა უზრუნველყოფა.

მაგ: მსესხებელს სესხის უზრუნველყოფისათვის უნდა გაეფორმებინა იპოთეკის ხელშეკრულება და ეს არ გააკეთა.

მაგ: გარდაიცვალა თავდები, დაიკარგა გირავნობის საგანი და ა.შ.

შეუძლია თუ არა მსესხებელს ვადაზე ადრე დააბრუნოს სესხი?

უნდა გამოვყოთ ორი სიტუაცია, როცა სესხი პროცენტიანი და როცა სესხი არ არის პროცენტიანი.

პირველ შემთხვევაში მსესხებელს ნებისმიერ დროს შეუძლია დააბრუნოს სესხი სამოქალაქო კოდექსის 364-ე მუხლისა და 626-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით.

ხოლო როცა სესხი პროცენტიანია, მისი ვადამდე დაბრუნება დასაშვებია მხოლოდ მხარეთა წინასწარი შეთანხმებით ან გამსესხებლის თანხმობით.

ვადიანი სესხის შემთხვევაში, სესხიც და პროცენტიც გადახდილ უნდა იქნეს ვადის დადგომისას, თუ ხელშეკრულებით სხვა რამ არის განსაზღვრული. (626-ე მუხლი)

უვადო სესხის ხელშეკრულება

სამოქალაქო კოდექსის 365-ე და 626-ე მუხლების მიხედვით უვადო სესხის ხელშეკრულების შემთხვევაში გამსესხებელია უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს მოთხოვოს მოითხოვოს სესხის დაბრუნება, ხოლო მსესხებელი უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს დააბრუნოს სესხი.

ასეთ შემთხვევაში გამსესხებლის მიერ სესხის დაბრუნების მოთხოვნისას, მსესხებელი ვალდებულია დააბრუნოს სესხი მოთხოვნიდან 3 თვის განმავლობაში.

[BLH]

ვადიანი სესხის ხელშეკრულების შეწყვეტა, როცა სესხით გათვალისწინებული ვალდებულება სრულდება ნაწილ-ნაწილ და მსესხებელი არღვევს  ვალდებულებებს (მაგ: პროცენტის გადახდა გათვალისწინებულია ყოველთვიურად ან სესხის დაბრუნება ხდება ნაწილ-ნაწილ )

ორად გავყოთ თემა: 1. რა ხდება მაშინ, როცა არ არსებობს ხელშეკრულებით დარეგულირებული და 2. როცა ხელშეკრულებით დარეგულირებულია ეს საკითხი.

1. როცა არ არსებობს ხელშეკრულებით დარეგულირებული აღნიშნული საკითხი.

სესხის ხელშეკრულების დადების შემდეგ, გამსესხებელი იმყოფება სახელშეკრულებო შებოჭვის მდგომარეობაში, რაც ვლინდება იმაში, რომ თუ სესხის დაბრუნების დრო განსაზღვრულია, მაშინ კრედიტორს არ შეუძლია შესრულების მოთხოვნა ამ ვადამდე. (366-ე მუხლი).

აღნიშნული ზოგადი წესიდან არსებობს გამონაკლისები. გამსესხებლის მიერ ვადაზე ადრე სესხის დაბრუნების მოთხოვნა შესაძლებელია ორ შემთხვევაში:

ა. როცა მხარეები ამის თაობაზე შეთანხმდებიან ხელშეკრულებით.

ბ. როცა კანონი პირდაპირ უთითებს ასეთ შესაძლებლობაზე.

ჩვენ ზემო პოსტში განვიხილეთ კანონის მიერ პირდაპირ მითითებული შეთხვევები, როცა გამსესხებელს შეუძლია ვადამდე სესხის დაბრუნების მოთხოვნა (სკ-ის 367-ე და 627-ე მუხლები), თუმცა ეს მუხლები არ მოიცავს ისეთ შემთხვევებს, როცა გამსესხებელი არ ასრულებს მასზე დაკისრებულ ვალდებულებებს.

რა უნდა ვქნათ ასეთ შემთხვევაში, თუ ხელშეკრულებაში არაფერი გვიწერია?

საინტერესოა ამ კუთხით სამოქალაქო კოდექსის 873-ე მუხლი, რომელიც ეხება საკრედიტო ურთიერთობის შეწყვეტას კრედიტის ნაწილ-ნაწილ დაბრუნებისას:

„კრედიტის გამცემს შეუძლია შეწყვიტოს საკრედიტო ურთიერთობა, თუ გათვალისწინებულია კრედიტის დაბრუნება ნაწილნაწილ და კრედიტის ამღებმა გადააცილა ზედიზედ, სულ ცოტა, ორ ვადას. შეწყვეტა ძალაში შედის მაშინ, თუ ორკვირიანი დამატებითი ვადის მიცემის შემდეგაც არ მოხდება გადახდა.“

ასეთი ნორმის სესხის შემთხვევაში გამოყენება გადაჭრიდა საკითხს, თუმცა ვინაიდან ეს ნორმა წარმოადგენს საგამონაკლისო ნორმას და ვრცელდება მხოლოდ საკრედიტო ურთიერთობებზე, მას ანალოგიით ვერ გამოვიყენებთ არასაკრედიტო სესხებზე.

თუმცა ჩვენ გვაქვს სამოქალაქო კოდექსის 399-ე მუხლი, რომლის გამოყენებაც შეიძლება ამ შემთხვევაში. რომლის მიხედვითაც უნდა გვქონდეს შემდეგი პირობები სესხის ხელშეკრულების ვადამდე შესაწყვეტად:

ა. სახეზე უნდა იყოს გრძელვადიანი სესხის ხელშეკრულება (მაგ: 5 თვიანი სესხის ხელშეკრულების დროს ვერ გამოვიყენებთ ამ მუხლს).

ბ. უნდა არსებობდეს პატივსადები საფუძველი- მაგ: ის, რომ მსესხებელი არ იხდის თვიურ პროცენტს სამი თვის განმავლობაში. ( 1 თვის პროცენტის გადაუხდებლობა ვერ იქნება პატივსადები საფუძველი) გ. გამსესხებელმა უნდა გააფრთხილოს მსესხებელი და მოთხოვოს ვალდებულების შესრულება.

სკ-ის 399-ე მუხლით სესხის ხელშეკრულება წყდება, ზემოთ მითითებული პირობების დაცვით, გამსესხებლის მიერ გამოვლენილი ნების საფუძველზე, რომელიც წარმოადგენს ცალმხრივ მიღებასავალდებულო გარიგებას და მისი მსესხებლისათვის მისვლის მომენტში იგი იძენს ძალას და ითვლება, რომ სესხის ხელშეკრულება შეწყდა, ხოლო მსესხებელი ვალდებულია დააბრუნოს სესხი.

 

[Edika]

გეთანხმები ყველაფერში, მაგრამ 5 თვიანი რატომ არ ითვლება გრძელვადიანადდა სიტყვაზე 6 თვიანი ამაზე ცოტა დეტალურად თქვი.

 

 

[Author]

Posts