Forum Replies Created
-
AuthorPosts
-
BLH
Keymasterსამოქალაქო კოდექსის 977-ე მუხლი
გადაცემული ქონების უკან დაბრუნების მოთხოვნის დაუშვებლობა
“პირს, რომელიც მეორე პირს გადასცემს რაიმეს არა ვალდებულების შესასრულებლად, არამედ იმ მიზნით, რომ ამ უკანასკნელმა შეასრულოს ან არ შეასრულოს რაიმე მოქმედება, შეუძლია გადაცემულის გამოთხოვა, თუ მეორე პირის მოქმედება არ შეესაბამება მოსალოდნელ მიზანს.”
მაგ: „ა“-მ დაწერა ანდერძი, რომლითაც იგი უტოვებდა მეზობელ „ბ“-ს თავის ბინას. „ბ“-მ გაარემონტა აღნიშნული ბინა „ა“-ს სიცოცხლეში, იმ მოტივით, რომ იგი მას დარჩებოდა. მოგვიანებით „ა“-მ შეცვალა თავისი გადაწყვეტილება და ჩუქების ხელშეკრულების საფუძველზე ბინა გადასაცა თავის დისშვილს „გ“-ს.
ასეთ შემთხვევაში „ბ“ უფლებამოსილია სკ-ის 977-ე მუხლის საფუძველზე მოითხოვოს ბინაზე გაწეული რემონტის ხარჯების დაბრუნება.
“უკან დაბრუნების მოთხოვნა გამორიცხულია, თუ:
ა) მიზნის მიღწევა თავიდანვე შეუძლებელი იყო და გადამცემმა ეს იცოდა,
ან
ბ) გადამცემმა მიზნის მიღწევას არაკეთილსინდისიერად შეუშალა ხელი.”
Keymasterსამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის მე-2 ნაწილი:
“უკან დაბრუნების მოთხოვნა გამორიცხულია, თუ:
ა) შესრულება შეესაბამება ზნეობრივ მოვალეობებს, ან
ბ) გავიდა ხანდაზმულობის ვადა, ან
გ) მიმღებს შეეძლო ევარაუდა, რომ შემსრულებელს სურდა გადაცემა, მიუხედავად იმისა, არსებობს თუ არა ამ მუხლის პირველი ნაწილის პირობები, ანდა
დ) მოთხოვნა დაბრუნების თაობაზე ბათილი სავალო ხელშეკრულების შესრულებისას ეწინააღმდეგება ბათილობის შესახებ ნორმათა დაცვით ფუნქციას.”
მოცემულ ნორმაში განსაზღვრულია ამომწურავი გამონაკლისი შემთხვევები, როცა მიუხედავად იმისა, რომ სკ-ის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე სახეზეა ვითომ-კრედიტორის გამდიდრება, მას მაინც არ ეკისრება უსაფუძვლოდ მიღებულის დაბრუნების ვალდებულება. განვიხილოთ თითოეული შემთხვევა:
1.შესრულება შეესაბამება ზნეობრივ მოვალეობებს- უნდა გადაწყდეს კონკრეტული შემთხვევებიდან, შეესაბამება თუ არა შესრულება ზნეობრივ მოვალეობებს, მაგალითად, როდესაც ნათესავი, მიუხედავად ვალდებულების არ ქონისა ეხმარება მეორე ნათესავს, რომელიც ავად არის. ასეთ შემთხვევაში იგი ვერ დაეყდნობა სკ-ის 976-ე მუხლის პირველ ნაწილს და ვერ მოითხოვს გადაცემული სარჩოს უკან დაბრუნებას. (№ას–987–945-2013)
2. ხანდაზმულობის ვადის გასვლა- უმნიშვნელოვანესი შემთხვევაა, როდესაც მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა გასულია და მოვალე ხანდაზმული მოთხოვნის მიუხედავად ასრულებს ვალდებულებას, მაგ: სესხის დაბრუნების მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა გავიდა, თუმცა მსესხებელი მაინც დაუბრუნებს ნასესხებ თანხას გამსესხებელს. ასეთ შემთხვევაში მსესხებელი ვერ მოითხოვს ამ თანხის უკან დაბრუნებას უსაფუძვლოდ გამდიდრების საფუძვლით.
3.ვალდებულების მიმღებს შეეძლო ევარაუდა, რომ შემსრულებელმა შეგნებულად გადასცა ქონება და ანგარიში არ გაუწევია იმისათვის, არსებობდა თუ არა ის საფუძვლები, რომლებიც მას გადაცემული ქონების უკან გამოთხოვის შესაძლებლობას მისცემდა.
4.ბათილი სავალო ხელშეკრულების შესრულებისას, თუ მოთხოვნა გადაცემული ქონების უკან დაბრუნების თაობაზე ეწინაამღვდეგება ბათილობის შესახებ სამართლებრივ ნორმათა დაცვით ფუნქციას. მაგ: პირმა ბანკიდან გამოიტანა კრედიტი შვილისათვის ქორწილის გადასახდელად. კრედიტის ვადა განისაზღვრა ხუთი წლით. ქორწილის გადახდის შემდეგ გაირკვა,რომ ამ მიზნისათვის არ შეიძლებოდა კრედიტის გაცემა და საბანკო კრედიტის მიმღებმა მიღებული თანხა უნდა დააბრუნოს, მაგრამ არა ერთდროულად და მოთხოვნისთანავე, არამედ ნაწილ-ნაწილ ხუთი წლის განმავლობაში, რადგან მისი, როგორც კრედიტის მიმღების ინტერესები უფრო მეტადაა დაცული, ვიდრე საკრ. დაწესებულებისა.
Keymasterსამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილი
ვალდებულების გარეშე გადაცემულის უკან დაბრუნება
„პირს, რომელმაც სხვას ვალდებულების შესასრულებლად რაიმე გადასცა, შეუძლია მოსთხოვოს ვითომ-კრედიტორს (მიმღებს) მისი უკან დაბრუნება, თუ:
ა) ვალდებულება გარიგების ბათილობის ან სხვა საფუძვლის გამო არ არსებობს, არ წარმოიშობა ან შეწყდა შემდგომში;
ბ) ვალდებულების საწინააღმდეგოდ ისეთი შესაგებელი იქნა წარდგენილი, რომ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში გამორიცხულია მოთხოვნის წარდგენა.“
მოცემულ ნორმაში განსაზღვრულია უსაფუძვლო გამდიდრების ერთ-ერთი სპეციალური შემთხვევა, რომელიც პრაქტიკაში ყველაზე ხშირად გვხვდება, კერძოდ ეს ისეთი შემთხვევაა, როცა ერთი პირი ვალდებულების შესრულების მიზნით მეორე პირის მიმართ განახორციელებს შესრულებას, თუმცა ობიექტურად მას აღნიშნულის ვალდებულება არ გააჩნია, შესაბამისად შესრულების მიმღები უსაფუძვლოდ მდიდრდება.
მაგ: მარიამმა ნიკასთან დადო მიწის ნაკვეთზე ნასყიდობის ხელშეკრულება ზეპირად და გადაიხადა 10.000 დოლარი. ასეთ შემთხვევაში ბინის ნასყიდობის ხელშეკრულება იქნება ბათილი, რადგან ბინაზე ნასყიდობის ხელშეკრულება უნდა დაიდოს აუცილებლად წერილობითი ფორმით.
რა სამართლებრივი საფუძვლით შეუძლია მარიამს დაიბრუნოს ნიკასთვის გადაცემული 10.000 დოლარი?
მარიამის მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძველი იქნება სწორედ სამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ პუნქტი.
განხილული მაგალითის ფარგლებში ჩვენ მიმოვიხილეთ ისეთი სიტუაცია, როცა გარიგება თავიდანვე არ არსებობდა, იგი საერთოდ არ არსებობდა ბათილობის გამო. გარდა ასეთი შემთხვევისა, სკ-ის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ პუნქტი მოიცავს სხვა შემთხვევბსაც:
- ვალდებულება არ არსებობს, თუმცა სახეზე არ გვაქვს გარიგების ბათილობა – მაგ: სამოქალაქო კოდექსის 53-ე მუხლი, რომლის მიხედვითაც: „გარიგება არ არსებობს, თუ არც გარეგნული გამოხატვიდან და არც სხვა გარემოებებიდან არ შეიძლება ზუსტად დადგინდეს გარიგების შინაარსი.“
- ვალდებულება წარმოიშვა, თუმცა შემდგომში შეწყდა. მაგ: ნიკას აიძულეს ჩუქების ხელშეკრულებით გადაეცა მარიამისთვის 10.000 დოლარი. ასეთ შემთხვევაში გარიგება ნამდვილი იქნება, თუმცა ნიკას ექნება მისი გაბათილების მოთხოვნის უფლება სკ-ის 85-ე მუხლის მიხედვით.
თუ ნიკა ამ უფლებას გამოიყენებს, მას უფლება ექნება სკ-ის 976-ე მუხლის საფუძველზე მოითხოვოს მისთვის 10.000 დოლარის დაბრუნება.
იმ პირს, რომლის მიმართაც ხორციელდება სკ-ის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ პუნქტით განსაზღვრული „საფუძვლის გარეშე“ შესრულება, ეწოდება ვითომ-კრედიტორი, რომელიც ვალდებულია დააბრუნოს უსაფუძვლოდ მიღებული საგანი, რომელიც შეიძლება იყოს, როგორც ფული, ისე სხვა მოძრავი ნივთი.
სკ-ის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ პუნქტის მიხედვით:
„ვითომ-კრედიტორი“ ვალდებულია დააბრუნოს აგრეთვე ვალდებულების შესრულების ანგარიშში მიღებული თანხა ან სხვა ქონება, თუ ვალდებულების საწინაამღვდეგო ისეთი შესაგებელი იქნა წარდგენილი, რომ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში გამორიცხულია ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობის საფუძველზე მისგან მეორე მხარისთვის რაიმე მოთხოვნის წარდგენა.
ამ შემთხვევაში ფაქტობრივად არ არსებობს ვალდებულება, ანუ შესაგებელმა გამორიცხა ვალდებულება.
Keymasterუსაფუძვლოდ გამდიდრების ინსტიტუტის მიზანი
(სუსგ. № ას-456-805-07)
„საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ უსაფუძვლოდ გამდიდრების ინსტიტუტის მიზანს წარმოადგენს უსაფუძვლოდ, უსამართლოდ შეძენილი ქონების ამოღება ანუ სამართლებრივი წონასწორობის აღდგენა, გაუმართლებლად შეძენილ ქონებაში იგულისხმება შეღავათის, უპირატესობის, უფლების ამოღება, ე.ი. ქონებრივი ნამატის ამოღება იმ პირის სასარგებლოდ, რომლის ხარჯზეც მოხდა სხვა პირის ქონების გაზრდა და არა ქონებრივი დანაკლისის შევსება ანუ, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია არსებობდეს ქონების გადაცემის ფაქტი, რასაც არ გააჩნია სამართლებრივი საფუძველი (საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლი).”
Keymasterზოგადი ინფორმაცია უსაფუძვლოდ გამდიდრების შესახებ
უსაფუძვლოდ გამდიდრება გვაქვს მაშინ, როცა ერთი პირის ქონებრივი ზრდა ხდება მეორე პირის ქონების შემცირების ხარჯზე და აღნიშნული ხორციელდება სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე.
მაგ: როცა შეცდომით ერთი პირი ჩაურიცხავს მეორე პირს ფულს ბანკის ანგარიშზე, ამ შემთხვევაში ის პირი, რომელიც შეცდომით ღებულობს ფულს წარმოადგენს უსაფუძვლოდ გამდიდრებულს, იმ პირის ხარჯზე, რომელმაც დაუშვა შეცდომა.
ხოლო უსაფუძვლოდ დაზოგვა გვაქვს მაშინ, როცა ვთქვათ პირი შეცდომით გაისტუმრებს სხვა პირის ვალს.
ორივე შემთხვევაში, პირი, რომლის ხარჯზეც მოხდა უსაფუძვლოდ გამდიდრება უფლებამოსილია მოითხოვოს იმ მდგომარეობის აღდგენა, რომელიც იქნებოდა უსაფუძვლოდ გამდიდრებამდე.
სამოქალაქო კოდექსის 991-ე მუხლი წარმოადგენს უსაფუძვლოდ გამდიდრების ზოგად ნორმას, რომლის საფუძველზეც შეიძლება მოთხოვნის დაყენება უსაფუძვლოდ გამდიდრებული პირის მიმართ, რომ მან აღადგინოს სტატუს კვო. ხოლო სამოქალაქო კოდექსის 976-990-ე მუხლები შეიცავს უსაფუძვლო გამდიდრებასთან დაკავშირებულ სპეციალურ შემთხვევებს.
Keymasterსაკუთრების უფლების წარმოშობა და ხანდაზმულობა სამკვიდროს მიღებისას
უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება N-ას-662-629-2013
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, მემკვიდრის მიერ სადავო უძრავი ქონების მიღება ფაქტობრივი ფლობით ან მართვით, აყენებს მას განსაკუთრებულ სამართლებრივ რეჟიმში. ექვსი თვის განმავლობაში სამკვიდროს გახსნის დღიდან სამკვიდროს ფაქტობრივი დაუფლებით (კონკლუდენტური მოქმდებით) მემკვიდრე ხდება სამკვიდრო ქონების მესაკუთრე. ამ მომენტიდან ის ითვლება მამკვიდრებლის ურთიერთობების კრედიტორად და მოვალედ.
სამოქალაქო სამართლის 1433-ე მუხლით განსაზღვრული დანაწესის თანახმად, საკუთრების უფლება ჩნდება კანონის საფუძველზე. ამასთან ერთად, გასათვალისწინებელია, რომ უძრავ ქონებაზე საკუთრების უფლება, როგორც რეგისტრაცია სავალდებულო უფლება, მოითხოვს საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას. შესაბამისად, მემკვიდრეს წარმოეშობა მიღებული უძრავი ნივთის საკუთრების უფლების რეგისტრაციის უფლება, მაგრამ ამ რეგისტრაციის განუხორციელებლობა არ ნიშნავს იმას, რომ მან არ მიიღო ეს ქონება.
სამკვიდროს მიღების ფაქტის არსებობის შემთხვევაში მას აქვს უფლება, დაიცვას მიღებული სამკვიდრო სხვა დანარჩენი მემკვიდრეებისაგან, მათ შორის იმ მემკვიდრეებისაგან, რომლებმაც განახორციელეს საკუთრების უფლების რეგისტრაცია. ხანდაზმულობის საგანი არის ფარდობითი უფლება და არა აბსოლუტური უფლება. შესაბამისად, აბსოლუტურ უფლებაზე ხანდაზმულობა არ ვრცელდება.
დასკვნა, როცა ფაქტობრივი ფლობით იღებს სამკვიდროს პირი, მას შეუძლია ნებისმიერ დროს დაირეგისტრიროს, მისი საკუთრების უფლება, რომელიც უკვე მას ეკუთნვის სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან.
Keymasterსამკვიდროს მიღება ფაქტობრიფი ფლობით
მინდა გავაკეთო კომენტარი ზემოთ მოცემულ საქმესთან დაკავშირებით. სწორედ განმარტა უზენაესმა სასამართლომ, რომ კომუნალური გადასხადების გადახდა სამკვიდროს მართვად ითვლება, ხოლო მართვა წარმოადგენს სამკვიდროს მიღების საფუძველს, თუმცა თუ პირი მართავს სამკვიდროს იმ განზრახვის გარეშე, რომ მიიღოს სამკვიდრო, მაშინ ასეთი მართვა არ ჩაითვლება სამკვიდროს მიღებად.
მაგ: მემკვიდრე მართავს სამკვიდროში შემავალ ბინას, თუმცა ღიად აცხადებს, რომ მას არ სურს სამკვიდროს მიღება და იგი ახორციელებას ამას ოჯახის სხვა წევრების ინტერესების შესაბამისად, ან გარდაცვლილი პირის პატივსაცემად.
ამდენად, განზრახვა დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან თუ მემკვიდრე კომუნალურ გადასახადებს იხდის იმ სურვილის გარეშე და იმ შეგრძნების გარეშე, რომ დაეუფლოს აღნიშნულ ქონებას, მაშინ ასეთი ქმედება ვერ ჩაითვლება სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით ან მართვით მიღებად, შეიძლება ასეთი ქმედება სხვა მოტივებით იყოს განპირობებული.
მე ვფიქრობ მოსამართლეების დიდი ნაწილი განზრახვას არ მიაქცევს ყურადღებას და მიიჩნევს, რომ სამკვიდრო ყველა შემთხვევაში მიღებულია ფაქტობრივი ფლობით, მაგრამ ჩემი აზრით არ იქნება სწორი, რადგან ფაქტობრივი ფლობით სამკვიდროს დაუფლება არის ნებელობითი აქტი, რომელიც მიმართულია კონკრეტული იურიდიული შედეგის დადგომისაკენ- სამკვიდროს დაუფლებისაკენ, ხოლო ასეთ შემთხვევაში ასეთი ნება არ გამოუვლენია სამკვიდროს მიღებაზე უფლებამოსილ პირს, ამიტომაც არ უნდა ჩაითვალოს მიღებულა
Keymasterსამკვიდროს მიღება
კანონით ან ანდერძით მემკვიდრე, რომელსაც ეკუთვნის სამკვიდრო ან მისი ნაწილი, უფლებამოსილია მიიღოს სამკვიდრო 6 თვის განმავლობაში, სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან. (იხ. სტატია სრულიად).
Keymasterმეუღლეთა თანასაკუთრების გაყოფის ხანდაზმულობა
სუსგ. №ას-531-505-2013
ფაქტობრივი გარემოებები: “ბ”-სთან ქორწინების პერიოდში “ა”-მ შეიძინა შპს-ს 25% წილი. განქორწინებიდან რამდენიმე თვეში გარდაიცვალა “ა”, რომელმაც შპს-ში თავისი 25%-იანი წილი უანდერძა თავის ძმას.
ანდეძის მიუხედავად, მთლიანი სამკვიდრო დაისაკუთრა “ა”-ს შვილმა, რომლის კანონიერი წარმომადგენელი იყო “ბ”… “ა”-ს ძმამ შეიტანა სარჩელი, მემკვიდრედ ცნობისა და შპს-ში წილის მესაკუთრედ ცნობის შესახებ.
“ბ”-მ შეიტანა დამოუკიდებელი სარჩელი, როგორც მესამე პირმა და მოითხოვა შპს-ს 25% -იანი წილის ნახევარი, როგორც მეუღლეთა თანასაკუთრებად ცნობა, თუმცა “ა”-სგან განქორწინების რეგისტრაციის მომენტიდან უკვე სამი წელი იყო გასული.
“ბ” ამტკიცებდა, რომ მისი მოთხოვნა ხანდაზმული არ იყო და ხანდაზმულობის ვადა უნდა წარმოშობილიყო არა განქორწინების რეგისტრაციის მომენტიდან, არამედ იმ მომენტიდან, როცა ცნობილი გახდა “ა”-ს ძმის პრეტენზია აღნიშნულ ქონებაზე. (ეს პოზიცია გაიზიარა სააპელაციო სასამართლომ).
უზენაესის სასამართლოს გადაწყვეტილება:
“საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 1171-ე მუხლის საფუძველზე, ხანდაზმულობის ვადის დენის დაწყების ობიექტური მომენტი განქორწინების რეგისტრაციაა, ვინაიდან, განქორწინებული მეუღლეებისათვის იმთავითვე ცნობილი უნდა იყოს მოთხოვნის უფლების არსებობის თაობაზე, მით უფრო იმ პირობებში, როდესაც მხარეებს შორის ქონებრივი დავის არსებობა-არარსებობა ერთ-ერთი კრიტერიუმია, რაც განსაზღვრავს განქორწინების საკითხის გადაწყვეტის წესს.”
“სააპელაციო სასამართლოს მითითებას, რომ “ა” განქორწინებიდან რამდენიმე თვეში გარდაიცვალა და სადავო ქონება “ბ”-ს შვილმა მიიღო მემკვიდრეობით, ამდენად, “ბ”-ეს წილის მოთხოვნის უფლების ინტერესი არ გააჩნდა, საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს ამ მოსაზრებას და მიუთითებს, რომ “ბ”-ის მოთხოვნის უფლებაზე გავლენას არ ახდენს სამკვიდროს მისი შვილის მიერ მიღების ფაქტი. “ბ” და მისი შვილი დამოუკიდებელი პირები არიან, ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი სამართლებრივი ინტერესებით, შესაბამისად, ქონების მისი შვილისთვის მიკუთვნება ვერ უზრუნველყოფს “ბ”-ის კანონიერი ინტერესების დაცვას, მიუხედავად იმისა, რომ “ბ”-ე მცირეწლოვანი შვილის კანონიერი წარმომადგენელია. ამ გარემოების გათვალისწინებით, მართალია, სადავო ქონებას მართავდა “ბ”, მაგრამ იგი მოქმედებდა მისი შვილის და არა საკუთარი ინტერესების შესაბამისად.”
Keymasterგეთანხმები ყველაფერში.
-
AuthorPosts