უსაფუძვლო გამდიდრება

[Crassus]

უსაფუძვლო გამდიდრება და ზიანის ანაზღაურება

სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლი  (სუსგ. N-ას-188-177-11)

ფაქტობრივი გარემოებები: ნიკამ და მარიამმა დადეს ბინის ნასყიდობის ხელშეკრულება ზეპირი ფორმით, ნიკამ გადასცა მარიამს ნასყიდობის თანხა 5.000 დოლარი, მანვე გაარემონტა აღნიშნული ბინა, დააყენა ტელეფონი და ბუნებრივი აირი, თუმცა ბინა რჩებოდა მარიამის საკუთრებაში.

ნიკა ითხოვს მარიამისგან რემონტის ხარჯებს, ასევე 5.000 დოლარის დაბრუნებას და ზიანის ანაზღაურებას 981-ე მუხლიდან გამომდინარე.

სააპელაციო სასამართლოს განმარტება:

პალატამ სრულად გაიზიარა აპელანტის პრეტენზია მოცემულ სამართალურთიერთობაზე სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის  მეორე პუნქტის არასწორად შეფარდებასთან დაკავშირებით და განმარტა, რომ მითითებული ნორმა უნდა განიმარტოს ამ მუხლის პირველ პუნქტთან ერთად, რომელიც აღნიშნული ვალდებულების წარმოშობას უკავშირებს ქონების მიმღების ბრალს _ განზრახვას ან, უხეშ გაუფრთხილებლობას. ასეთ შემთხვევაში წარმოიშობა ვალდებულება ზიანის მიყენებისათვის და არ ქონების უსაფუძვლო შეძენის ან დაზოგვისათვის. სწორედ ზემოაღნიშნული ედება საფუძვლად განსახილველი მუხლის პირველი ნაწილის ნორმას, რომლის მიხედვითაც ქონების უსაფუძვლოდ მიმღებს ზიანის ანაზღაურებისათვის პასუხისმგებლობა მხოლოდ მაშინ დაეკისრება, თუ ქონების მიღებისას იცოდა ან უხეში გაუფრთხილებლობის გამო, უცნობი იყო ქონების სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზის არსებობა და ამის შესახებ მოგვიანებით შეიტყო.

მოცემულ შემთხვევაში მითითებული წინაპირობები არ არსებობს, რადგან მარიამი ვარაუდობდა, რომ მას მოსარჩელემ გადაუხადა ბინის ნასყიდობის საფასური. ამასთან, სასამართლომ მიიჩნია, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მეორე პუნქტით მოწესრიგებული ურთიერთობა, რადგან ნიკას მოპასუხისათვის 5000 აშშ დოლარი არ გადაუცია უნაცვალგებოდ, მან ეს თანხა მარიამს გადასცა გარიგების საფუძველზე, რის საფუძველზეც მფლობელობაში მიიღო მოპასუხის კუთვნილი საცხოვრებელი ბინა. პალატამ მიიჩნია, რომ უსაფუძვლოა სარჩელის მოთხოვნაც მოპასუხისათვის მიუღებელი შემოსავლის სახით მითითებული თანხის იმ საპროცენტო განაკვეთის დაკისრების შესახებაც, რასაც მოსარჩელე მიიღებდა ამ თანხის ბაკში შეტანით, შესაბამისად, არასწორად იქნა გამოყენებული სამოქალაქო კოდექსის 411-ე და 412-ე მუხლებიც. პალატამ დაასკვნა, რომ უსაფუძვლოა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების მოსაზრება იმის შესახებ, რომ მარიამს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ, ვალდებულების გარეშე თანხის განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი, რადგან ის სხვაგვარად გამოიყენებდა თანხას და მიიღებდა სარგებელს იმ პირობებში, როდესაც მარიამი ვარაუდობდა, რომ მისთვის თანხა გადაცემული იყო ნამდვილი უფლების საფუძველზე.

საკასაციო სასამართლოს განმარტება:

სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით მარიამი ვარაუდობდა, რომ მისთვის თანხა გადაცემული იყო ნამდვილი უფლების საფუძველზე, შესაბამისად, იგი ვერ გაითვალისწინებდა, რომ ვალდებულების გარეშე თანხის განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი.

საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს სააპელაციო პალატის ზემოაღნიშნულ დასკვნას და მოცემულ საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების სამართლებრივი შეფასებით განმარტავს, რომ მოდავე მხარეთა შორის ფორმის დაუცველად დადებული უცილოდ ბათილი გარიგების შედეგად წარმოშობილია კანონისმიერი ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობა (სამოქალაქო კოდექსის 59-ე, 316-317-ე მუხლები), რომლის ძალითაც მხარეები ვალდებული არიან, აღადგინონ პირვანდელი მდგომარეობა და ერთმანეთს დაუბრუნონ ის, რაც მათ არარა გარიგებით მიიღეს. ასეთ სამართლებრივ შედეგს ითვალისწინებს სამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტი, რომლის თანახმად, პირს, რომელმაც სხვას ვალდებულების შესასრულებლად რაიმე გადასცა, შეუძლია, მოსთხოვოს ვითომ- კრედიტორს (მიმღებს) მისი უკან დაბრუნება, თუ ვალდებულება, გარიგების ბათილობის ან სხვა საფუძვლის გამო, არ არსებობს, არ წარმოიშობა ან შეწყდა შემდგომში.

მსგავს საკითხზე – უსაფუძვლო გამდიდრების შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებაზე საკასაციო სასამართლოს მიერ დადგენილია პრაქტიკა, ხოლო გასაჩივრებული სააპელაციო სასამართლოს განჩინება განსხვავდება ამ კატეგორიის საქმეებზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან, ამასთან გასაჩივრებული განჩინება არ შეიცავს დადგენილი პრაქტიკის საწინააღმდეგო კანონიერ დასაბუთებას, რაც მისი გაუქმებისა და ახალი გადაწყვეტილების მიღების საფუძველია.

საკასაციო სასამართლო მოცემულ შემთხვევაში უთითებს 2007 წლის 20  ივნისის ¹ ას-24-379-07 განჩინებაზე, რომლითაც მსგავს დავაზე დასაბუთდა, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადებით გათვალისწინებულ ფულად ვალზე პროცენტის გადახდის ვალდებულება იმპერატიულია, რაც  დაკავშირებულია ამ ნივთის (ფულის) თავისებურებებთან. ამ ქონების (ფულის) უნიკალური თვისებიდან გამომდინარე, ივარაუდება, რომ ფულად საშუალებებს ყოველთვის შეუძლია, მოუტანონ სარგებელი მის მესაკუთრეს. ამდენად, ისეთი ქონების მიღების დროს როგორიცაა ფული, უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტის მიხედვით, მისმა მიმღებმა, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, უნდა დაადასტუროს, რომ ამ ქონებამ (ფულმა) მას არანაირი სარგებელი არ მოუტანა, რაშიც მას ბრალი არ მიუძღვის ანუ მისთვის შეუძლებელი იყო ამ ქონებიდან სარგებლის მიღება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ივარაუდება, რომ შესაძლებელი იყო ფულად სახსრებს მოეტანა მიმღებისათვის სარგებელი, რაც მან ბრალეულად არ მიიღო მისი არასათანადოდ გაძღოლის შედეგად.

ყოველგვარ დასაბუთებასაა მოკლებული სააპელაციო პალატის დასკვნა, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მეორე პუნქტით მოწესრიგებული ურთიერთობა, რადგან ნიკას მოპასუხისათვის 5000 აშშ დოლარი არ გადაუცია უნაცვალგებოდ, მან ეს თანხა მარიამს გადასცა გარიგების საფუძველზე, რის საფუძველზეც მფლობელობაში მიიღო მოპასუხის კუთვნილი საცხოვრებელი ბინა. მხარეებს სადავოდ არ გაუხდიათ ის გარემოება, რომ თანხის გადაცემა უძრავი ნივთის ნასყიდობის მიზნით განხორციელდა, თუმცა ნასყიდობაზე შეთანხმება გარიგებისთვის კანონით სავალდებულო წერილობითი ფორმის დაცვის გარეშე შედგა. სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლის მოთხოვნათა შესაბამისად, ნიკას უძრავ ნივთზე საკუთრება არ შეუძენია, რის გამოც მხარეთა ზეპირი შეთანხმება ნივთის ნასყიდობაზე ბათილია.

სამოქლაქო კოდექსის 981-ე მუხლის პირველი ნაწილით, თუ მიმღებმა მიღებისას იცოდა ან უხეში გაუფრთხილებლობის გამო მისთვის უცნობი იყო სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზის არსებობა და ამის შესახებ მოგვიანებით შეიტყობს, ან გადაცემის თაობაზე მოთხოვნა მიღებულია სასამართლო წარმოებაში, მაშინ მიმღებს ეკისრება პასუხისმგებლობა ხარვეზის თაობაზე ცნობების მიღების ან სასამართლო წარმოებაში გადაცემის დროიდან 979-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების, 980-ე მუხლის, ასევე ქვემოთ მოყვანილი წესების საფუძველზე.

აღნიშნული ნორმა არაუფლებამოსილ მიმღებს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას აკისრებს მაშინ, როდესაც სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე სხვისი ქონებრივი სიკეთის დაუფლებისას იცოდა ან  უხეში გაუფრთხილებლობით არ იცოდა მიღებული სამართლებრივი საფუძვლის ხარვეზიანობა. შესაბამისად, მარიამს თანხის გადაცემისთანავე უნდა სცოდნოდა უძრავი ნივთის შეძენისათვის კანონით იმპერატიულად დადგენილი სავალდებულო წინაპირობების (გარიგების წერილობითი ფორმა და საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია) დაუცველად დადებული გარიგების საფუძველზე მიღებული ფულის არაკანონიერება. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ მარიამს არ გააჩნდა რაიმე საფუძველი, ევარაუდა, რომ სადავო თანხა ნამდვილი უფლების საფუძველზე იყო გადაცემული. ამ დასკვნას ადასტურებს მოცემულ საქმეზე უდავოდ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოება, რომ მარიამს 2004 წლის 30 ივლისიდან მიღებული აქვს ნიკასგან ბინის ნასყიდობის 5000 აშშ დოლარი, სადავო ბინა კი 2008 წლის 8 დეკემბრიდან საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულია მარიამს სახელზე.

ამდენად, მარიამს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ ვალდებულების გარეშე ნიკას ქონების,  ფულის სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე განკარგვის გამო, ნიკას მიადგებოდა ზიანი, ხოლო მარიამი სხვისი ქონებით ფულით უკანონო სარგებლობით უსაფუძვლოდ გამდიდრდა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე ნიკას მოთხოვნა ზიანის ანაზღაურების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს.

[Crassus]

უსაფუძვლო გამდიდრება და ზიანის ანაზღაურება

სამოქალაქო კოდექსის 981-ე მუხლის მე-2 ნაწილი (სუსგ. N-ას-24-379-07)

წინამდებარე გადაწყვეტილებაში უზენაესმა სასამართლომ განმარტა 981-ე მუხლის მე-2 ნაწილის არსი:

981-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ითვალისწინებს იურიდიული პასუხისმგებლობის ე.წ „საჯარიმო» და უფლებააღდგენით (ამ შემთხვევაში საკომპენსაციო) ფუნქციას. აღნიშნული მუხლით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის უმთავრესი განსხვავება მდგომარეობს იმაში, რომ მისი რეალიზაციისას დაზარებულს უნდა აუნაზღაურდეს ის სარგებელი, რომელიც მიმღებმა ვერ მიიღო მეურნეობის არასათანადოდ გაძღოლის გამო და ამაში მიმღებს მიუძღვის ბრალი.

კონკრეტულ შემთხვევაში მხედველობაში მისაღებია ის შემოსავალი, რომელიც უნდა მიღებულიყო სამოქალაქო ბრუნვის ნორმალური განვითარების შემთხვევაში. ამდენად, ყურადღება გამახვილებულია მიმღების ანუ უსაფუძვლოდ გამდიდრებული პირის შესაძლებლობებზე, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის კვალიფიკაციისათვის უნდა არსებობდეს გარემოება, როდესაც ქონების მიმღებს მისი ნორმალური სამეურნეო გაძღოლის შემთხვევაში შეეძლო მიეღო სარგებელი, მაგრამ ეს არ გააკეთა ბრალეული ქმედებით. ამ შემთხვევაში მტკიცების ტვირთის მატარებელია დაზარალებული, რომელმაც უნდა დაადასტუროს მიმღების ბრალი მიღებული ქონების არასათანადოდ გაძღოლისა და ამის შედეგად მოგების არმიღების შესახებ ფაქტობრივი გარემოებები საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად.

[ივერიელი]

წავიკითხე ეგ გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვითაც 981-ე მუხლი შეიცავს ისეთ რეგულაციებს, რომლებიც გარდა მიღებული სარგებლის დაბრუნებისა, ასევე საჯარიმო ფუნქციაც მოიცავს, ანუ ამ მუხლის მიხედვით უსაფუძვლოდ გამდიდრებული პირისაგან შესაძლებელია იმის მოთხოვნა, რასაც მიიღებდა უფლებამოსილი პირი და ვერ მიიღო, მის ხარჯზე უსაფუძვლოდ გამდიდრების გამო. 408-ე მუხლის პირველ ნაწილს ვიყენებთ და 411-ე მუხლს.

[ივერიელი]

სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი

„პირი, რომელიც ხელყოფს მეორე პირის სამართლებრივ სიკეთეს მისი თანხმობის გარეშე განკარგვის, დახარჯვის, სარგებლობის, შეერთების, შერევის,გადამუშავების ან სხვა საშუალებით, მოვალეა აუნაზღაუროს უფლებამოსილ პირს ამით მიყენებული ზიანი.“

ეს მუხლი ძირითადად ეხება ისეთ შემთხვევებს, როცა არაუფლებამოსილი პირი განკარგავს სხვის გვაროვნულ ნივთს (მაგ: 100 ტონა კარტოფილს) ან როცა იგი განკარგავს სხვის ინდივიდუალურად განსაზღვრულ ნივთს (ისეთ ნივთს რომელიც ბუნებაში ერთადერთია, მაგ: “A”-ს ბებიის მიერ დატოვებული ოქროს ბეჭედი) და ეს განკარგვა ნამდვილია.

მაგ: „A“ ყიდის „B“-ს კუთვნილ როიალს 3.000 ლარად, რომლის საბაზრო ფასია 10.000 ლარი. მყიდველი კეთილსინდისიერია, რაც იმას ნიშნავს, რომ აღნიშნული ხელშეკრულება არის ნამდვილი, ხოლო მესაკუთრეს ისღა დარჩენია სკ-ს 982-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება. მას შეუძლია „A“-ს მოთხოვოს არა მხოლოდ 3.000 ლარი (ის ფასი რამდენად გაყიდა მან აღნიშნული ნივთი), არამედ როიალის ღირებულება- 10.000 ლარი (ის ფასი რაც ეს როიალი ღირდა).

თავისი ბუნებით 982-ე მუხლში განსაზღვრული “ზიანი” წარმოადგენს კონდიქციური (უსაფუძვლო გამდიდრებიდან გამომდინარე) ვალდებულებისთვის დამახასიათებელ მოვლენას და არა დელიქტური ზიანის ანაზღაურებას. მოცემული მაგალითის მიხედვით, უნდა მოხდეს სამოქალაქო კოდექსის 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული სტანდარტის გამოყენება, შესაბამისად “B”-ს ექნება არა მხოლოდ “A”-ს მიერ მიღებული სარგებლის – 3.000 ლარის, არამედ მთლიანად როიალის ღირებულების 10.000 ლარის მოთხოვნის უფლება.

ამასთან საინტერესო რას ფიქრობს ამ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლო. ამ კუთხით საინტერესოა  გადაწყვეტილება № ას-472-448-2013, რომელშიც სასამართლო განმარტავს:

„ხელყოფის კონდიქციის სპეციალური წესი, რომელიც მოცემულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლით, კერძოდ, განსახილველი მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, პირი, რომელიც ხელყოფს მეორე პირის სამართლებრივ სიკეთეს მისი თანხმობის გარეშე განკარგვის, დახარჯვის, სარგებლობის, შეერთების, შერევის, გადამუშავების ან სხვა საშუალებით, მოვალეა აუნაზღაუროს უფლებამოსილ პირს ამით მიყენებული ზიანი.

განსახილველი ნორმით გათვალისწინებული „ზიანი“ წარმოადგენს არა ზიანის ანაზღაურების შემთხვევას, არამედ, საქმე გვაქვს  გამდიდრების გათანაბრებასთან. ამ შემთხვევაში ყურადსაღებია, რომ განსახილველი ნორმა მოცემულია უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტით, რაც მიგვითითებს ამ ნორმით გათვალისწინებული ზიანის გათანაბრებაზე უსაფუძვლო გამდიდრებასთან, ანუ როგორც ხელყოფის კონდიქციისათვის არის დამახასიათებელი, ამ ნორმით გათვალისწინებული იურიდიული შედეგი არის ის, რომ ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა.

აქედან გამომდინარე, ამ ნორმაში მითითებულ ზიანში იგულისხმება მიღებულის დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში მისი ღირებულების ანაზღაურება, ანუ საქმე გვაქვს არა ზიანის ანაზღაურებასთან, არამედ გამდიდრების გათანაბრების შემთხვევასთან. ამდენად, სადავო ფაქტობრივი სიტუაცია არ ითვალისწინებს ზიანის ინსტიტუტს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის მიხედვით.

იმის გათვალისწინებით, რომ ი. კ-ის მიერ ნ. ა-ის საკუთრებაში არსებული ბინის უკანონო მფლობელობის გამო, ამ უკანასკნელმა დაკარგა გარკვეული სიკეთის მიღების შესაძლებლობა, მას  უფლებას აძლევს, ამოიღოს ეს ქონება ხელმყოფისაგან. აღნიშნული ქონებრივი წონასწორობის აღდგენას ემსახურება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლი, რომლის თანახმად, ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა.“

[BLH]

უსაფუძვლო გამდიდრების დროს მიყენებული ზიანის ცნება განსხვავდება დელიქტური ზიანის ცნებისგან. დელიქტური ზიანის შემთხვევაში სახეზეა სხვისთვის ზიანის მიყენების ფაქტი, ისე რომ ამით სამართალდამრღვევი არანაირ სარგებელს არ იღებს (ანუ დაზოგვა და გაზრდა ამ უკანასკნელის ქონების არ ხდება სხვის ხარჯზე).

მაგალითად გაიყიდა სხვისი მოძრავი ნივთი იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე მისი რეალური ღირებულება იყო. შემძენი კეთილსინდისიერია. არაუფლებამოსილი პირის მიერ მიღებულ სარგებელზე ვრცელდება კონდიქციური ნორმები (კონდიქციური მოთხოვნა შეიცავს დელიქტურ ელემენტებსაც, მაგრამ იქედან გამომდინარე რომ საქმე გვაქვს სამართალდამრღვევის ქონების გაზრდასთან გამოიყენება კონდიქციური ნორმები). ზიანის იმ ნაწილში რაშიც არ მოხდა ნივთის გაყიდვა, სამართალდამრღვევს არანაირი სარგებელი არ მიუღია აქედან გამომდინარე უნდა გავრცელდეს დელიქტური ნორმები. ანუ პარალელური მოთხოვნები (კონდიქციური და დელიქტური).

[ივერიელი]

ვერ დაგეთანხმები, დელიქტის გამოყენება არ არის საჭირო მოცემულ შემთხვევაში, რადგან სახეზეა სპეციალური შემთხვევა, რაზეც პირდაპირ საუბრობს 982-ე მუხლი და უნდა გამოვიყენოთ სამოქალაქო კოდექსის 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილი. ამას ადასტურებს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება  (ას-1136-1067-2012 ), სადაც “ა”-მ გაასხვისა “ბ”-ს კუთვნილი წილი თანასაკუთრებაში. სასამართლომ განმარტა:

“ამ ნორმით (982-ე მუხლი) გათვალისწინებული იურიდიული შედეგი არის ის, რომ ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა. მსგავსად შესრულების კონდიქციისა, გათანაბრების მოთხოვნის ოდენობის დადგენისას გამოყენებულ უნდა იქნეს ამავე კოდექსის 979-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილები, რომლის ანალიზის თანახმად, მიღებული სარგებელის დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში (სარგებელი „გახარჯულია“ მეუღლეთა თანასაკუთრებაში არსებული ქონების განსხვისებით), მიმღებმა უნდა დააბრუნოს მისი ღირებულება (ამ შემთხვევაში მიღებული თანხის ნახევარი).”

სამოქალაქო კოდექსის 979-ე მუხლის მიხედვით კი:

“თუ უკან დაბრუნება შეუძლებელია გადაცემული საგნის მდგომარეობის გამო ან, თუ მიმღებს რაიმე მიზეზით არ შეუძლია საგნის უკან დაბრუნება, მაშინ მან უნდა აანაზღაუროს მისი საერთო ღირებულება. ღირებულება განისაზღვრება ანაზღაურების მოთხოვნის უფლების წარმოშობის დროის მიხედვით.”

[ივერიელი]

ამდენად, ბოლო პოსტში მითითებულ გადაწყვეტილებაში, სასამართლო განმარტავს, რომ როცა არაუფლებამოსილი პირი ასხვისებს ნივთს და ამ ნივთის დაბრუნება შეუძლებელია, რადგან კეთილსინდისიერმა პირმა შეიძინა საკუთრების უფლება მასზე. (ან სხვა გარემოების გამო) ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული სტანდარტი და შესაბამისად, გვაქვს უსაფუძვლო გამდიდრებასთან გათანაბრება, ხოლო იმ პირმა, რომელმაც განკარგა ნივთი, უნდა დააბრუნოს არა მხოლოდ ის სარგებლი, რომელიც ნივთიდან ფაქტობრივად მიიღო, არამედ 979-ე მუხლის მე- 2 ნაწილის მიხედვით, ამ ნივთის  ღირებულება.

ახლა იმ მაგალითს, რომ დავუბრუნდეთ, პირმა ხომ განკარგა როიალი 3.000 ლარად, ხოლო როიალი ღირდა 10.000 ლარი… აქედან გამომდინარე, მიუხედავად იმისა, რომ მან ფაქტობრივად მიიღო 3.000 ლარი, 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით უსაფუძვლო გამდიდრებასთან გათანაბრებასთან გვაქვს საქმე მთლიანი 10.000 ლარის ფარგლებში.

[BLH]

უსაფუძვლო გამდიდრებასთან გათანარება

სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლი (სუსგ. №ას-1169-1115-2013)

მოცემული გადაწყვეტილება ეხება სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლის პირველ ნაწილს, რომელიც მრავამხრივ განვიხილეთ წინა პოსტებში.

აღნიშნული გადაწყვეტილების მიხედვით გარდაიცვალა “A”, რომელმაც ანდერძით დაუტოვა თავისი ბინის 2/3 ნაწილი “B”-ს, ხოლო 1/3 ნაწილი “C”-ს….”B”-მ გადაიფორმა მთლიანად ბინა და გაყიდა 25.000 დოლარად..

სასამართლომ განმარტა, რომ “B”-მ განკარგა მართლსაწინააღმდეგო “C”-ს ბინის წილი (1/3 ნაწილი) და შესაბამისად სახეზე იყო სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლით გათვალისწინებული შემადგენლობა.. და “B”-ს უნდა აენაზღაურებინა ამავე მუხლით გათვალისწინებული “ზიანი”, რომელიც სასამართლომ გამოთვალა, არა 25.000 დოლარიდან (იმ თანხიდან, რამდენადაც ბ-მ გაყიდა ბინა და ფაქტობრივად გამდიდრდა), არამედ ბინის ღირებულებიდან – 35.000 დოლარიდან.

[Crassus]

ძალიან კარგი გადაწყვეტილება, იმას ადასტურებს რაც წინა პოსტებში ვწერეთ. ამ გადაწყვეტილების საფუძველზე შეიძლება დასკვნების გაკეთება სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლის პირველ ნაწილსა და 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე.

მოვიყვანოთ ასეთი მაგალითი: “A”-მ დაუკითხავათ გაასხვისა თავისი თანასოფლელი “B”-ს კუთვნილი 1000 ტონა კარტოფილი. ამ შემთხვევაში იქიდან გამომდინარე, რომ კარტოფილი არის გვაროვნული ნივთი და მისი დაბრუნება შესაძლებელია ნატურით.. “B”-ს შეუძლია მოითხოვოს “A”-სგან 1000 ტონა კარტოფილის დაბრუნება 982-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე, რადგან “A” გამდიდრდა 1000 ტონა კარტოფილით და ახლა მან უნდა დააბრუნოს იმავე ოდენობის და იმავე ხარისხის კარტოფილი (ანუ უნდა დააბრუნოს იმდენი, რამდენითაც გამდიდრდა).

ახლა წარმოვიდგინოთ, რომ “A”-მ  ითხოვა და გაასხვისა არა კარტოფილი, არამედ “B”-ს კუთვნილი ოქროს საათი 400 დოლარად,  რომელიც ღირდა 1000 დოლარი.  ოქროს საათი წარმოადგენს ინდივიდუალურად განსაზღვრულ ნივთს და იქიდან გამომდინარე, რომ იგი გასხვისებულია და ახალი მესაკუთრე კეთილსინდისიერია, სამართლებრივად შეუძლებელია საათის დაბრუნება “B”-სთვის და დგება საკითხი, თუ რისი მოთხოვნის უფლება აქვს “B”-ს და ვისგან?

ასეთ შემთხვევაში მას ექნება “A”-სგან საათის ღირებულების მოთხოვნის უფლება სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლის პირველი ნაწილისა და 979-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით… ანუ იგულისხმება, რომ სახეზეა უსაფუძვლო გამდიდრებასთან გათანაბრება, ანუ მიუხედავად იმისა, რომ “A” -მ 400 დოლარად გაყიდა საათი და ფაქტობრივად 400 დოლარით გამდიდრდა, ჩაითვლება, რომ იგი რეალურად გამდიდრდა ამ საათის ღირებულების შესაბამისად – 1000 დოლარით და შესაბამისად მან სწორედ ეს თანხა უნდა გადაუხადოს “B”-ს.

 

[Edika]

უსაფუძვლო გამდიდრებასთან გათანაბრება

ნივთით სარგებლობა, სკ-ის 982-ე მუხლი (სუსგ. N-ას-427-448-2013)

ფაქტობრივი მოცემულობა: პირი უკანონოდ ცხოვრობდა სხვის სახლში გარკვეული დროის მანძილზე. მესაკუთრეემ უჩივლა სასამართლოში და სკ-ის 992 მუხლის საფუძველზე მოითხივა ნივთის უკანონოდ სარგებლობის პერიოდში, ამ ნივთის გაქირავების შეუძლებლობის მიყენებული „ზიანის“ ანაზღაურება.

სასამართლომ თქვა აღნიშნული არ უნდა მოწესრიგდეს დელიქტური ნორმებით, ვინაიდან 992 მუხლით გათვალისწინებული ზიანი გულისხმობს ფაქტობრივ დანაკლისს, ქონების შემცირებას, რაც განსხვავდება 982-ე მუხლით განსაზღვრული ზიანისგან, რომელსაც სასამართლო პრაქტიკაში უწოდებენ გამდიდრებასთან გათანარებას.

რა არის გამდიდრების გათანაბრება? მიღებულის დაბრულების შეუძლებლობის შემთხვევაში(ნივთით უსასყიდლოდ სარგებლობა მიღებული სიკეთე ამ შემთხვევაში, რომლის დაბრულებაც შეუძლებელია),  მისი ღირებულების ანაზღაურება.

რითაც დაზოგა თავისი ქონება უკანონო მფლობელობის პერიოდში (უსასყიდლო მფლობელობით და ამ „უსასყიდლო მფლობელობას“ თავისთავად ვერ დააბრუნებს), მაგრამ ფაქტობრივი დანაკლისი არ მიუღია მისი ღირებულების ანაზღაურებით. სწორეს ეს გამდიდრების გათანაბრება იგულისხმება 982-ე მუხლით გათვალლისწინებულ ზიანში. ანუ როცა ფაქტობრივი დანაკლისი არ გვაქვს, არ შემცირებულა ქონება, მაგრამ სამართალდამრღვევმა გარკვეული სარგებელი(განკარგვა სარგებლობა და ა.შ) ნახა შენი ქონების ხარჯზე და შენ არ მოგეცა საშუალება ამ ქონების გაქირავებით მიგეღო სარგებელი. სასამართლო ამ შემთხვევას უწოდებს არა ზიანის ანაზღაურებას არამედ გამდიდრების გათანაბრებას. ზიანის ანაზღაურება ხდება ფაქტობრრივი დანაკლისის დროს.

[Author]

Posts