Reply To: სახელშეკრულებო სამართალი

[BLH]

ხელშეკრულების თავისუფლების შეზღუდვა

იმის მიუხედავად, რომ ხელშეკრულების თავისუფლების პრინციპირი ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესია სამოქალაქო სამართალში, იგი არ არის შეუზღუდავი. ეს შეზღუდვები ეხება, როგორც ხელშეკრულების დადებას, ისე მისი შინაარსის განსაზღვრასაც.

I. ხელშეკრულების დადების თავისუფლების შეზღუდვა– სამოქალაქო კოდექსი განამტკიცებს ხელშეკრულების დადების შეზღუდვის რამდენიმე ცნებას.

1) სახელმწიფოს ნებართვის აუცილებლობა ხელშეკრულების დადებისას. (319.1.მესამე წინადადება)

მართალია სამოქალაქო სამართალი კერძო პირთა სამართალია და ისინი დამოუკიდებლად წყვეტენ ერთმანეთთან ურთიერთობას, თუმცა ზოგჯერ ისე ხდება, რომ საჭირო საჯარო ხასიათის ჩარევა(სახელმწიფო ჩარევა ამ კერძო სახის ურთიერთობაში..ასეთი ჩარევის გამოვლინებააა გარკვეულ ხელშეკრულების დადებაზე ნებართვების დაწესება..

მაგ: სახელმწიფოებრივი ნებართვაა სავალდებულო მცენარეთა ჯიშის გასავრცელებლად, კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსის მქონე ნივთის განკარგვის შემთხვევაში და ა.შ.

მაშასადამე, სსკ უშვებს იმის შესაძლებლობას, რომ ხელშეკრულების ნამდვილობა დამოკიდებული იყოს სახელმწიფოს ნებართვაზე, ოღონდ ასეთი ნებართვის აუცილებლობა მოწესრიგებული უნდა იყოს შესაბამისი კანონით. ასეთი ნებართვის არ არსებობისას, ხელშეკრულება ვერ ჩაითვლება ნამდვილად.

ბ) ხელშეკრულების დადების ვალდებულება, ე.წ. კონტრაჰირების იძულება(319–ე მუხლის მე–2 და მე–3 ნაწილები..)

კონტრაჰენტის იძულება მიზნად ისახავს იმ პირთა დაცვას, რომელთა უფლებებიც შეიძლება შეილახოს ბაზარზე გაბატონებული მდგომარეობის მქონე საწარმოების ზეგავლენით. როგორც წესი, ასეთი მდგომარეობა უკავიათ რკინიგზის, ფოსტას, ელექტრო და წყალმომარაგების ორგანიზაციებს და ა.შ..

მომხმარებელთა ურთიერთობაში მათ შეზღუდული აქვთ კონტრაჰენტის თავისუფლად არჩევის უფლება. ისინი ვალდებულები არიან დადონ მათთან ხელშეკრულება, მათ ამ ვალდებულებას შეესაბამება მეორე მხარის (მომხმარებლის) უფლება მოითხოვონ მათგან ხელშეკრულების დადება..

მაგ: გაზის მიმწოდებელი კომპანია ვერ ეტყვის უარს მოსახლეს, გაზის მიწოდების შესახებ.

გაზის კომპანიის ეს ვალდებულება გამომდინარეობს, როგორც 319.2. ისე 319.3. მუხლიდან..ანალოგიური ვალდებულება აკისრია ელექტრო და წყალ მომარაგების ორგანიზაციებს. (იხ სუსგ. ას-181-500-05)

კონტრაჰენტის იძულება, ხელშეკრულების დადების ვალდებულებასთან ერთად, უკრძალავს დომინირე პირს „კონტრაჰენტს უსაფუძვლოდ შესთავაზოს ხელშეკრულების არათანაბარი პირობები..“

მაგ: შეუსაბამოდ მაღალი ფასი.. ამდენად კონტრაჰენტის იძულება არ შემოიფარგლება მხოლოდ ხელშეკრულების დადების თავისუფლების შეზღუდვით, გარკვეულწილად იგი ხელშეკრულების შინაარსის განსაზღვრასაც უკავშირდება.

ხელშეკრულების დადების ვალდებულება გამოიყენება იმ საწარმოების მიმართაც, რომლებიც მომხმარებელს სთავაზობენ საქონელსა თუ მომსახურეობას. მაგ: სუპერმარკეტს უფლება არ აქვს უარი უთხრას მომხმარებელს, რომელიც შემოსულია კვების პროდუქტების საყიდლად, ავიაკომპანიას არ შეუძლია უარი უთხრას  მგზავრს ბილეთის მიყიდვაზე და ა.შ..

ხელშეკრულების დადების ვალდებულების დარღვევა მართლსაწინაამღვდეგო მოქმედებაა და მისი დამრღვევი შეიძლება სასამართლოს წესით იქნეს იძულებული დადოს ხელშეკრულება. ამ დროს შეიძლება წარმოიშვას ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებაც.

II. ხელშეკრულების შინაარსის განსაზღვრის თავისუფლების შეზღუდვა

ხელშეკრულების შინაარსის განსაზღვრისას თავისუფლება, როგორც წესი იმპერატიული ნორმების საფუძველზე იზღუდება. ერთ შემთხვევაში შეიძლება კანონი ხელშეკრულების ნამდვილობისთვის მოითხოვდეს სპეციალური ფორმის დაცვას.. (მაგ: უძრავი ნივთის ნასყიდობის წერილობითი ფორმით დადება)

სხვა შემთხვევაში შეიძლება ხეშეკრულების შინაარსს აკონტროლებდეს( მაგ: მხარეებს არა აქვთ უფლება გამორიცხონ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება, თუკი ერთ–ერთი მხარე განზრახ არ შეასრულებს ნაკისრ ვალდებულებას..და. ა.შ..