დ.ღ.გ (V.A.T)

[BLH]

ამ თემაში განვიხილავთ დ.ღ.გ-სთან დაკავშირებულ სამართლებრივ საკითხებს

სარჩევი:

1.ზოგადი ინფორმაცია დღგ-ს შესახებ

ზოგადად დღგ-ს შესახებ

დღგ-ს არსი

2.დღგ-ს გადამხდელი სუბიექტები

დღგ-ს გადამხდელი სუბიექტები

3. დღგ-თი დაბეგვრის ობიექტი

დღგ-თი დაბეგვრის ობიექტი

[Crassus]

 ზოგადი ინფორმაცია დ.ღ.გ-ს შესახებ

დამატებული ღირებულების გადასახადის გადახდა წარმოებს საქონლის მოძრაობის ყველა სტადიაზე, პირველი საწარმოო ციკლიდან დაწყებული, მომხმარებლისათვის საქონლის მიწოდებით დამთავრებული.

დღეისათვის ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან საქონლის/მომსახურების მიწოდებაზე და არაევროკავშირის ქვეყნებიდან საქონლის იმპორტზე დააწესოს დამატებული ღირებულების გადასახადი მინიმუმ 15%-იანი განაკვეთით.

ამჟამად ევროკავშირში დღგ-ის ძირითადი მარეგულირებელი დოკუმენტი 2007 წლის 1 იანვრის დირექტივაა. ამ დირექტივაში ერთიანად არის თავმოყრილი წლების მანძილზე დღგ-სთან დაკავშირებული ნორმები. დირექტივის თანახმად, გადასახადის სუბიექტია ნებისმიერი ფიზიკური პირი, სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, ამხანაგობა ან კომპანია, რომელიც ახორციელებს დასაბეგრ ოპერაციას. ამასთან, თუ პირის წლიური ბრუნვა არ აღემატება კონკრეტული სახელმწიფოს მიერ განსაზღვრულ ზღვარს, პირს განხორციელებულ დასაბეგრ ოპერაციებზე დღგ-ის დარიცხვის ვალდებულება არ გააჩნია. ევროკავშირში დღგ ერიცხება საქონლის/მომსახურების მიწოდების ყველა სტადიას.

იმპორტი ევროკავშირში იბეგრება, თუ საქონელი კვეთს ევროკავშირის საზღვრებს. ამასთან, ევროკავშირის ყველა ქვეყანაში ექსპორტი იბეგრება ნულოვანი განაკვეთით.

მაგ: ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებიდან დღგ-ით შეძენილი საქონლის ექსპორტის შემთხვევაში (მ.შ. საცალო ვაჭრობაში), წარმოების ექსპორტიორებს დღგ-ის თანხებს უნაზღაურებენ საგადასახადო ორგანოები, ხოლო მოქალაქეებს საზღვრის გადაკვეთისას – საბაჟო ორგანოები.

აღსანიშნავია, რომ მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის ძირითადი დოკუმენტი ანუ ვაჭრობისა და ტარიფების შესახებ 1949 წლის ხელშეკრულება, განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს დღგ-ისთან დაკავშირებულ საკითხებს.

მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია უკრძალავს წევრ სახელმწიფოებს ექსპორტიორების მოგების (საშემოსავლო) გადასახადისაგან განთავისუფლებას. ამასთან,  მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია პირდაპირ ითვალისწინებს  დღგ-ის დაბრუნების შესაძლებლობას ექსპორტიორებისათვის და აბსოლუტურად დასაშვებად მიიჩნევს აღნიშნულ საკითხს.

დამატებული ღირებულების გადასახადით დაბეგვრის სუბიექტია ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ახორციელებს ეკონომიკურ საქმიანობას და შესაბამისი საგადასახადო კანონმდებლობით წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელს. ამასთან, კერძო სამართლის იურიდიული პირების გარდა, გადასახადის გადამხდელებს წარმოადგენენ სახელმწიფო ორგანოები, სახელმწიფო კომპანიები, ხელისუფლების ადგილობრივი ორგანოები, აგრეთვე საჯარო-სამართლებრივი აქტის საფუძველზე შექმნილ სხვა ორგანიზაციები, თუ ისინი ახორციელებენ ეკონომიკურ ოპერაციებს საქონლისა და მომსახურების მიწოდების გზით.

დღგ-ის გადამხდელების განსაზღვრისას აუცილებელია გავმიჯნოთ გადასახადის იურიდიული და ეკონომიკური გადამხდელები. იურიდიულ გადასახადის გადმხდელია პირი, რომელსაც კანონის ძალით ევალება ამ შენატანის ბიუჯეტში გადახდის ვალდებულება. ეკონომიკური გადასახადის გადამხდელია საქონლის ან მომსახურების საბოლოო მომხმარებელი, რომელიც ატარებს გადასახადის ტვირთს მიწოდებული საქონლის (მომსახურების) ფასის ნაწილის ფორმით.

დღგ-ით დასაბეგრი ბაზა საქონლის (მომსახურების) ღირებულების ახალი ნაწილია, რომელიც წარმოიშვა მისი მოძრაობის მორიგ სტადიაზე.

დამატებული ღირებულების გადასახადის გამოანგარიშების წესი შეიძლება ეფუძნებოდეს პირდაპირ ადიტიურ მეთოდს, არაპირდაპირ ადიტიურ მეთოდს, პირდაპირი გამოქვითვის მეთოდს ან არაპირდაპირი გამოქვითვის მეთოდს. ვინაიდან, გადასახადის გამოსაანგარიშებლად შეიძლება გამოყენებული იქნას სხვადასხვა მეთოდი, მნიშვნელობა ენიჭება სწორედ კანონმდებლობის მიერ განსაზღვრულ დღგ-ის გამოანგარიშების წესს.

ყველაზე გამოყენებად მეთოდს მეოთხე, ანგარიშ-ფაქტურებით ჩათვლის, მეთოდი წარმოადგენს. იგი განსაკუთრებით „გამჭირვალეა“ შემოწმებისათვის და დიფერენცირებული გადასახადის განაკვეთების გამოყენების საშუალებას იძლევა. საქართველოში სწორედ აღნიშნული მეთოდი გამოიყენება.

[Crassus]

დამატებული ღირებულების გადასახადის არსი

დამატებული ღირებულებით დაბეგვრა ქმნის სისტემას, რომლის დროსაც გადასახადის თანხა არ არის დამოკიდებული წარმოებისა და მიწოდების სტადიების რაოდენობაზე. იგი საბოლოო მომხმარებელზე მიწოდებული საქონლის (მომსახურების) ფასით განისაზღვრება.

დღგ-ის გადახდის ტვირთი საბოლოო მომხმარებელს აწვება და ამიტომ იგი არაპირდაპირ გადასახადებს განეკუთვნება.

დამატებული ღირებულების გადასახადი, როგორც არაპირდაპირი გადასახადი, არის საქართველოს ტერიტორიაზე საქონლის, მომსახურების წარმოებისა და მიმოქცევის პროცესში შექმნილი ღირებულების ნაწილის, აგრეთვე საქართველოს ტერიტორიაზე შემოტანილი ყველა დასაბეგრი საქონლის ღირებულების ნაწილის ბიუჯეტში სავალდებულო შენატანი.

დღგ, ექვემდებარება გადახდას საქონლის მიწოდების და მომსახურების გაწევის ყველა სტადიაზე. დასაბეგრი ბრუნვიდან ბიუჯეტში შესატანი დღგ-ის თანხა განისაზღვრება, როგორც სხვაობა დასაბეგრ ბრუნვაზე დარიცხულ დღგ-ის თანხასა და ჩასათვლელ დღგ-ის თანხებს შორის.

ამასთან, არაპირდაპირია გადასახადი, რომელიც დგინდება მიწოდებული (იმპორტირებული) საქონლის ან/და გაწეული მომსახურების ფასზე დანამატის სახით და რომელსაც იხდის მომხმარებელი (იმპორტიორი) ამ გადასახადით გაზრდილი ფასით საქონლის ან/და მომსახურების შეძენისას (იმპორტისას). არაპირდაპირი გადასახადის ბიუჯეტში გადახდის ვალდებულება ეკისრება საქონლის მიმწოდებელს (იმპორტიორს) ან/და მომსახურების გამწევს, რომელიც საგადასახადო კოდექსის მიზნებისათვის გადასახადის გადამხდელად იწოდება.

დამატებული ღირებულების გადასახადი არაპირდაპირი მრავალსაფეხურიანი გადასახადია, რომლის გადახდაც წარმოებს საქონლის (მომსახურების) წარმოებისა და მიწოდების ყველა სტადიაზე. დღეისათვის საქართველოში (და ევროპის ქვეყნებში) დღგ გამოიანგარიშება დანიშნულების ადგილის პრინციპით: გადასახადის გადახდა წარმოებს საქონლის იმპორტისას, საქონლის ექსპორტის ნულოვანი განაკვეთით დაბეგვრით (ან ჩათვლის უფლებით განთავისუფლებით).

თავისი ეკონომიკური არსით აღნიშნული გადასახადი საქართველოს ტერიტორიაზე საქონლის, მომსახურების წარმოებისა და მიმოქცევის პროცესში შექმნილი ღირებულების ნაწილის, აგრეთვე საქართველოში შემოტანილი ყველა დასაბეგრი საქონლის ღირებულების ნაწილის ბიუჯეტში სავალდებულო შენატანის ფორმას წარმოადგენს.

დღგ-ის გამოანგარიშების მიზნით საქართველოს საგადასახადო წარმოებაში შემოღებულია ანგარიშ-ფაქტურების გამოყენება. დადგენილია ანგარიშ-ფაქტურების შევსების განსაზღვრული მოთხოვნები (სავალდებულო რეკვიზიტები, ეგზემპლარების რაოდენობა, გაფორმებისა და მიწოდების ვადები).

აღნიშნულმა დღგ-ის გამოანგარიშების ეროვნული პრაქტიკა დაახლოვა ინვოისური მეთოდით ანუ ანგარიშ-ფაქტურებით ჩათვლის მეთოდით დაბეგვრის პრაქტიკასთან. ამ მეთოდის არსი მდგომარეობს შემდეგში: გადასახადის გადამხდელი უწერს საქონლის (მომსახურების) მყიდველს ანგარიშ-ფაქტურას, სადაც უთითებს ამ გადასახადით გაზრდილ საქონლის ფასს, ასევე ცალკე სტრიქონად  დღგ-ის თანხას. მყიდველისაგან მიღებული დღგ-იდან გადასახადის გადამხდელი გამოქვითავს გადასახადის თანხებს, რომელიც მან გადაიხადა საწარმოო საჭიროებისათვის აუცილებელი საქონლის შეძენისას. სხვაობის თანხა შეიტანება ბიუჯეტში.

[BLH]

ვინ არის დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტი?

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები ამომწურავად არის განსაზღვრული საგადასახადო კოდექსის 156-ე მუხლში. დ.ღ.გ-ს გადამხდელად ითვლება:

ა) პირი, რომელიც რეგისტრირებულია დღგ-ის გადამხდელად;

ბ) პირი, რომელიც ვალდებულია გატარდეს რეგისტრაციაში დღგ-ის გადამხდელად;

გ) პირი, რომელიც ახორციელებს საქონლის იმპორტს ან დროებით შემოტანას საქართველოში, მხოლოდ ამ იმპორტზე ან დროებით შემოტანაზე, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე;

დ) არარეზიდენტი (გარდა საქართველოს მოქალაქე ფიზიკური პირისა), რომელიც ეწევა მომსახურებას საქართველოში დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციისა და საქართველოში საგადასახადო აღრიცხვაზე მყოფი არარეზიდენტის მუდმივი დაწესებულების გარეშე, მხოლოდ ამ მომსახურებაზე და ექვემდებარება უკუდაბეგვრას;

ე) პირი, რომელიც სახელშეკრულებო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ღონისძიების ფარგლებში ახორციელებს მოთხოვნის უზრუნველყოფის საგნის (საქონლის) კრედიტორის საკუთრებაში გადაცემას მხოლოდ ამ ოპერაციაზე და ექვემდებარება უკუდაბეგვრას, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე;

ვ) პირი, რომლის საქონლის რეალიზაციაც ხდება საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიების ფარგლებში ან სხვა ფულადი ვალდებულების (გარდა სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციული წესით დაკისრებული სანქციებისა) გადახდევინების მიზნით, აუქციონის, პირდაპირი მიყიდვის ან სხვა წესით, მხოლოდ ამ ოპერაციაზე, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე;

ზ) პირი, რომლის სამეურვეო ქონების რეალიზაციაც ხდება „გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული წესით, მხოლოდ ამ ოპერაციაზე, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე.

დეტალურად დ.ღ.გ-ს სუბიექტების შესახებ ვისაუბრებთ შემდეგ პოსტებში.

[Crassus]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

I. პირი, რომელიც ნებაყოფლობით რეგისტრირდება დღგ-ის გადამხდელად.

ეს ის შემთხვევაა, როცა პირს არ ეკისრება დ.ღ.გ-ს გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება, მაგრამ თავისი ნებით რეგისტრირდება და ხდება დ.ღ.გ-ს გადამხდელი.  იგი დღგ-ის გადამხდელად ითვლება საგადასახადო ორგანოსთვის მიმართვის დღიდან, მაგრამ არა უგვიანეს სავალდებულო რეგისტრაციისთვის განსაზღვრული ვადისა.

[BLH]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

II. პირი, რომელიც ვალდებულია დარეგისტრირდეს დ.ღ.გ-ს გადამხდელად.

1) პირი, რომელიც ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას და რომლის მიერ ნებისმიერი უწყვეტი 12 კალენდარული თვის განმავლობაში განხორციელებული, დღგ–ით დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხა აღემატება 100 000 ლარს. 

ა) ვალდებულია დღგ–ის გადამხდელად რეგისტრაციისათვის მიმართოს საგადასახადო ორგანოს დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხის 100 000 ლარზე გადაჭარბების დღიდან არა უგვიანეს 2 სამუშაო დღისა; 

ბ) დღგ–ის გადამხდელად ითვლება იმ დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომენტიდან (ამ ოპერაციის ჩათვლით), რომლის მიხედვითაც დასაბეგრი ოპერაციის საერთო თანხა გადააჭარბებს 100 000 ლარს.

მაგ: შპს „დიკა“ ეკონომიკურ საქმიანობას ახორციელებს 2010 წლის იანვრიდან.  იგი ვაჭრობს კონსერვებით. მისმა დასაბეგრმა ოპერაციებმა 2011 წლის 5 მარტიდან 2012 წლის 10 თებერვლის პერიოდში გადააჭარბა 100.000 ლარს.  აქედან გამომდინარე იგი ვალდებულია არაუგვიანეს 12 თებერვლისა შემოსავლების სამსახურში დარეგისტრირდეს დ.ღ.გ–ს გადამხდელად და მიიღოს სარეგისტრაციო სერთიფიკატი. ამ შემთხვევაში იგი ჩაითვლება დ.ღ.გ–ს გადამხდელად 10 თებერვლიდან, ხოლო ბოლო ტრანზაქცია, რომელიც 10 თებერვალს განხორციელდა უკვე დაიბეგრება დ.ღ.გ–თი.

2) რეორგანიზაციის შედეგად შექმნილი პირი, თუ რეორგანიზაციის ერთ–ერთი მხარე არის დღგ–ის გადამხდელი, ვალდებულია დღგ–ის გადამხდელად რეგისტრაციისათვის მიმართოს საგადასახადო ორგანოს დღგ–ით დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელებამდე, მაგრამ რეორგანიზაციის დასრულებიდან არა უგვიანეს 10 კალენდარული დღისა.

მაგ:მოხდა ორი კომპანიის შპს „ინამოტო“ (დ.ღ.გ–ს გადმახდელი) და შპს „მერანი190“  (არ არ ის დ.ღ.გ.-ს გადამხდელი) შერწყმა და რეორგანიზაციის შედეგად, რომელიც  დასრულდა 2010 წლის 10 მარტს, წარმოიშვა ახალი კომპანია შპს „მამისონი“

ამ შემთხვევაში შპს „მამისონი“ ვალდებულია მიმართოს შემოსავლების სამსახურს დ.ღ.გ–ს გადმახდელად რეგისტრაციისათვის, დ.ღ.გ–თი დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელებამდე, ხოლო დასაბეგრი ოეპრაციის არ არსებობის შემთხვევაში, რეორგანიზაციის დასრულებიდან არა უგვიანეს 10 კალენდარული დღის განმავლობაში ამ შემთხვევაში არაუგვიანეს 2010 წლის 20 მარტისა.

3)დღგ–ის გადამხდელი პარტნიორისაგან/წევრისაგან შენატანის სახით საქონლის/მომსახურების მიღების შემთხვევაში საწარმო/ამხანაგობა ვალდებულია დღგ–ის გადამხდელად რეგისტრაციისათვის მიმართოს საგადასახადო ორგანოს დღგ–ით დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელებამდე, მაგრამ შენატანის განხორციელებიდან არა უგვიანეს 10 კალენდარული დღისა.

მაგ: შპს „თეთრი გედი“  არ არის დ.ღ.გ–ს გადამხდელი საწარმო. მისმა ერთ–ერთიმა პარტნიორი, რომელიც ამ საწარმოს წილის 40%-ის მფლობელია განახორციელა შენატანი საწარმოს კაპიტალში 120.000 ლარის ოდენობით, 2013 წლის 20 მაისს.

ასეთ შემთხვევაში საწარმო ვალდებულია 2013 წლის 30 მაისამდე განახორციელოს დ.ღ.გ–ს გადამხდელად რეგისტრაცია.

4) დღგ–ის გადამხდელად სავალდებულო რეგისტრაციას დაქვემდებარებული პირის რეგისტრაციის გარეშე გამოვლენისას საგადასახადო ორგანო ატარებს ამ პირს რეგისტრაციაში დღგ–ის გადამხდელად. ამასთანავე, პირი დღგ–ის გადამხდელად ითვლება რეგისტრაციის ვალდებულების წარმოშობის მომენტიდან.

მაგ: შპს „თონეს“ 2010 წლის 10 იანვრიდან 2010 წლის 20 ივლისამდე განვლილ პერიოდში დასაბეგრმა ოპერაციებმა 100.000 ლარს გადააჭარბა. ამდენად 157-ე მუხლის მიხედვით მას წარმოეშვა დ.ღ.გ–ს გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება არაუგვიანეს 2010 წლის 22 ივლისამდე.

ვინაიდან შპს „თონემ“ მიუხედავად მისი ვალდებულებისა, რეგისტრაციის გარეშე განაგრძლო ეკონომიკური საქმიანობა. 2010 წლის 10 დეკემბერს საგადასახადო ორგანომ დაადგინა აღნიშნული ფაქტი, იმავე დღეს მოახდინა საწარმოს რეგისტრაცია დ.ღ.გ–ს გადამხდელად და გადასცა მას დადგენილი ფორმის სარეგისტრაციო სერთიფიკატი.

ამ შემთხვევაში შპს „თონე“ დ.ღ.გ–ს გადამხდელად ითვლება 2010 წლის 20 ივლისიდან.

სავალდებულო რეგისტრაციის ვალდებულების განსაზღვრისას არ გაითვალისწინება:

ა) ჩათვლის უფლების გარეშე გათავისუფლებული დასაბეგრი ოპერაციები;

ბ) ჩათვლის უფლებით გათავისუფლებული დასაბეგრი ოპერაციები.

გ) ფიქსირებული გადასახადის გადამხდელის სტატუსის მქონე პირისთვის − ფიქსირებული გადასახადით დასაბეგრი საქმიანობიდან მიღებული შემოსავალი.

[BLH]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

III.პირი, რომელიც ახორციელებს საქონლის იმპორტს ან დროებით შემოტანას საქართველოში, მხოლოდ ამ იმპორტზე ან დროებით შემოტანაზე, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე.

პირი, რომელიც ახორციელებს აქციზური საქონლის იმპორტს საქართველოში, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც აქციზური საქონლის საქართველოში იმპორტი გათავისუფლებულია დღგ–ის გადახდისაგან, ვალდებულია დღგ–ის გადამხდელად რეგისტრაციისათვის მიმართოს საგადასახადო ორგანოს საქართველოში აქციზური საქონლის მიწოდებამდე. 

[BLH]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

IV. არარეზიდენტი (გარდა საქართველოს მოქალაქე ფიზიკური პირისა), რომელიც ეწევა მომსახურებას საქართველოში დღგ–ის გადამხდელად რეგისტრაციისა და მუდმივი დაწესებულების გარეშე, მხოლოდ ამ მომსახურებაზე და ექვემდებარება უკუდაბეგვრას.

[BLH]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

V. პირი, რომელიც სახელშეკრულებო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ღონისძიების ფარგლებში ახორციელებს მოთხოვნის უზრუნველყოფის საგნის (საქონლის) კრედიტორის საკუთრებაში გადაცემას მხოლოდ ამ ოპერაციაზე და ექვემდებარება უკუდაბეგვრას, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე.

მაგ: იპოთეკით დაიტვირთა მამუკას ბინა,  ლიას წინაშე სესხის 100.000 ლარის ვალდებულების თაობაზე. ხელშეკრულებაში განისაზღვრა, რომ მამუკას მიერ ვალდებულების შესრულებლობის შემთხვევაში, ლია უფლებამოსილი იყო დატვირთული ბინა საკუთრებაში მიეღო, რითიც მისი ვალდებულება დაკმაყოფილებულად ჩაითვლებოდა. აღნიშნულ შემთხვევაში მამუკას ექნება დ.ღ.გ–ს გადახდის ვალდებულება ბინის ღირებულების ფარგლებში, რაც ექვემდებარება უკუდაბეგვრას.

[BLH]

დ.ღ.გ-ს გადამხდელი სუბიექტები

VI. პირი, რომელიც სახელშეკრულებო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ღონისძიების ფარგლებში ახორციელებს მოთხოვნის უზრუნველყოფის საგნის (საქონლის) კრედიტორის საკუთრებაში გადაცემას მხოლოდ ამ ოპერაციაზე და ექვემდებარება უკუდაბეგვრას, რეგისტრაციის ვალდებულების გარეშე.

მაგ: იპოთეკით დაიტვირთა მამუკას ბინა,  ლიას წინაშე სესხის 100.000 ლარის ვალდებულების თაობაზე. ხელშეკრულებაში განისაზღვრა, რომ მამუკას მიერ ვალდებულების შესრულებლობის შემთხვევაში, ლია უფლებამოსილი იყო დატვირთული ბინა საკუთრებაში მიეღო, რითიც მისი ვალდებულება დაკმაყოფილებულად ჩაითვლებოდა. აღნიშნულ შემთხვევაში მამუკას ექნება დ.ღ.გ–ს გადახდის ვალდებულება ბინის ღირებულების ფარგლებში, რაც ექვემდებარება უკუდაბეგვრას.

[Author]

Posts