საგადასახადო აგენტი და გადასახადის წყაროსთან დაკავება

ვინ არის საგადასახადო აგენტი? 

ზოგადი წესის მიხედვით, გადასხადის გადამხდელი ვალდებულია შეასრულოს თავისი საგადასახადო-სამართლებრივი ვალდებულება, ხოლო საგადასხადო აგენტი არის პირი, რომელიც საგადასხადო კოდექსში განსაზღვრულ  შემთხვევებში ვალდებულია შეასრულოს სხვა პირის (გადასხადის გადამხდელის) საგადასახადო ვალდებულება.

მაგ: ნიკამ 2013 წელს მიიღო ხელფასის სახით 10.000 ლარი შემოსავალი. ნიკა წარმოადგენს საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელს, ანუ ამ შემთხვევაში იგი ვალდებულია ბიუჯეტში 2000 ლარი გადაიხადოს, როგორც საშემოსავლო გადასხადი (ხელფასის თანხის 20%), თუმცა საგადასახადო კოდექსი ამ ვალდებულების განხორციელებას ავალებს მის დამქირავებელს, როგორც საგადასხადო აგენტს.

ამდენად, გადასხადის გადახდა უნდა მოხდეს შემდეგნაირად: დამქირავებელმა ნიკას უნდა გადასცეს ხელფასი, საშემოსავლო გადასხადის გამოკლებით. ანუ ვინაიდან ხელფასია 10,000 ლარი, ნიკას უნდა გადაეცეს 8,000 ლარი (-20%), ხოლო დაკავებული 2000 ლარი უნდა გადარიცხოს ბიუჯეტში, როგორც ნიკას საშემოსავლო გადასახადი.

მაშასადამე, საგადასახადო აგენტი თავის ვალდებულებას ასრულებს, გადასხადის წყაროსთან დაკავების გზით.

სანიმუშოდ განვიხილოთ დივიდენდის დაკავება გადახდის წყაროსთან– დივიდენდი არის საწარმოში  კუთვნილი წილიდან/აქციიდან მიღებული სარგებელი.

მაგ: შპს-ს წილის მესაკუთრე უფლებამოსილია მიიღოს შპს-ს დაბეგრილი მოგებიდან პირადი სარგებელი (დივიდენდი), რომელიც გაიცემა ფულადი სახით. თუ ვთქვათ შპს-ს 2013 კალენდარული წლის (1- იანვრიდან 31 დეკემბრამდე) შემოსავალმა  შეადგინა 10.000 ლარი, ხოლო ხარჯებმა 5.000 ლარი, მოგება იქნება 5.000 ლარი, რომლიდანაც ჯერ გამოიქვითება მოგების გადასხადი 15%-ის ოდენობით, ხოლო შემდგომ დაბეგრილი  ნარჩენი თანხა – 4250 ლარი შეიძლება განაწილდეს დივიდენდის სახით შპს-ს წილთა მესაკუთრეთა შორის (შემდგომში პარტნიორები) დივიდენდის სახით.

დივიდენდის გაცემის დროს, მისი მიმღები პარტნიორები ვალდებულებიან არიან გადაიხადონ საშემოსავლო გადასხადი 5%-ის ოდენობით. იმ შემთხვევაში, თუ დივიდენდის გამცემი საწარმო საქართველოს რეზიდენცია, აღნიშნული საგადასახადო ვალდებულება  მათ მაგივრად უნდა შეასრულოს საგადასხადო აგენტმა, რომელსაც წარმოადგენს თვითონ შპს.

მაგ: ზემოთ მოყვანილ მაგალითში 4250 ლარი თუ მთლიანად გაიცა, როგორც დივიდენდი, მაშინ პარტნიორები ვალდებული იქნებიან გადაიხადონ საშემოსავლო გადასხადი 212.5 ლარის ოდენობით (5%), აღნიშნული ვალდებულება უნდა შეასრულოს შპს-მ, რაც იმას ნიშნავს, რომ მან უნდა გასცეს 4250- 212.5= 4037.5 ლარი პარტნიორებზე, ხოლო 212.5 ლარი გადარიცხოს ბიუჯეტში, როგორც პარტნიორთა საშემოსავლო გადასხადი.

განსხვავებული მიდგომაა იმ შემთხვევაში, თუ პარტნიორებს წარმოადგენენ კომერციული იურიდიული პირები (მეწარმეთა შესახებ კანონის მე-2 მუხლში განსაზღვრული სუბიექტი, გარდა ინდ. მეწარმისა, რომელიც ფიზიკური პირია).

ამ შემთხვევაში მათ მიერ მიღებული დივიდენდები საერთოდ არ დაიბეგრება და არც საწარმოს ერთობლივ შემოსავალში მოხდება მათი ასახვა.

ფიზიკური პირის და არაკომერციული იურიდიული პირის მიერ მიღებული დივიდენდები, რომლებიც დაიბეგრა გადახდის წყაროსთან, არ ჩაირთვება ამ პირთა ერთობლივ შემოსავალში და შემდგომ დაბეგვრას არ ექვემდებარება.

დივიდენდის მსგავსად წყაროსთან ხდება გადასხადის დაკავება, პროცენტისა და როიალტის  შემთხვევაში. (იხ. საგადასხადო კოდექსის 131-ე და 132-ე მუხლები).

გადახდის წყაროსთან იბეგრება ასევე არარეზიდენტის ერთობლივი შემოსავლები (იხ. საგადასხადო კოდექსის 134-ე მუხლი). ამ საკითხს სხვა სტატიაში განვიხილავთ დეტალურად.

გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავების წესი

როგორც უკვე ავღნიშნეთ ზემოთ, გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავება ევალება საგადასახადო აგენტს. საგადასხადო აგენტი შეიძლება იყოს საწარმო/ორგანიზაცია ან მეწარმე ფიზიკური პირი, ხოლო არამეწარმე ფიზიკურ პირს არ გააჩნია საგადასახდო აგენტის ფუნქციები.

მაგ: წარმოვიდგინოთ ორი შემთხვევა, შპს-მ ისესხა 10.000 ლარი ნიკასგან და ფიზიკურმა პირმა მარიამმა (რომელიც არ ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას) ისესხა 10.000 ლარი ნიკასგან. პირველ შემთხვევაში სესხის პროცენტების საშემოსავლო გადასხადის (5%) წყაროსთან დაკავების ვალდებულება გააჩნია შპს-ს, ხოლო მეორე შემთხვევაში ფიზიკურ პირ მარიამს არ ევალება ასეთი ვალდებულება.

აღნიშნულის გათვალისწინებით, სსკ-ის 154-ე მუხლში ჩამოთვლილია კონკრეტულად თუ ვინ შეიძლება იყოს საგადასხადო აგენტი. მათგან გამოვყოთ ძირითადი:

1. პირი, რომელიც დაქირავებულს უხდის ხელფასს;

2. პირი, რომელიც პირს უხდის პენსიას, გარდა იმ პენსიისა, რომელიც გაიცემა სახელმწიფო სოციალური უზრუნველყოფის სისტემაში;

3. პირი, რომელიც არარეზიდენტს გადასხადებს აკავებს წყაროსთან. (საგადასხადო კოდექსის 134-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ გადასახადებს);

4. საწარმო/ორგანიზაცია ან მეწარმე ფიზიკური პირი, რომელიც გაწეული მომსახურების ღირებულებას უნაზღაურებს ფიზიკურ პირს, რომელსაც არ აქვს გადასახადის გადამხდელის მოწმობა;

5. წამახალისებელი გათამაშების, სამორინეს, აზარტული თამაშების, ლოტოს, ბინგოსა და ლატარიის მომწყობი პირი, რომელიც ფიზიკურ პირს უხდის მოგებას.

6. რეზიდენტი საწარმო, რომელიც პირს უხდის დივიდენდს; პირი, რომელიც პირს უხდის პროცენტს და პირი, რომელიც ფიზიკურ პირს უხდის როიალტს;

7. პირი, რომელიც უსასყიდლოდ გადასცემს ქონებას ფიზიკურ პირს, რომელსაც არ აქვს გადასახადის გადამხდელის მოწმობა, გარდა ამ პირის მიერ ამავე ფიზიკური პირისათვის საგადასახადო წლის განმავლობაში 1000 ლარამდე ღირებულების ქონების უსასყიდლოდ გადაცემისა;

როგორც ზემოთ უკვე განვიხილეთ, გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავებისას გადასახადის დაკავებისა და ბიუჯეტში მისი გადარიცხვისათვის პასუხისმგებლობა ეკისრება შემოსავლის გადამხდელს (საგადახადო აგენტს).

გადასახადის თანხის დაუკავებლობის შემთხვევაში შემოსავლის გადამხდელი ვალდებულია ბიუჯეტში შეიტანოს დაუკავებელი გადასახადის თანხა ფაქტობრივად გადახდილი ანაზღაურების შესაბამისად და მასთან დაკავშირებული სანქციები;

საგადასახადო აგენტი, რომელიც გადახდის წყაროსთან აკავებს გადასახადს, ვალდებულია ბიუჯეტში გადარიცხოს გადასახადი პირისათვის თანხის გადახდისთანავე, ხოლო განაცემის არაფულადი ფორმით განხორციელების შემთხვევაში – შესაბამისი თვის ბოლო რიცხვში.

მაგ: შპს „ა“-ში არის დასაქმებული „ბ“, რომლის ყოველთვიური ხელფასი შეადგენს 500 ლარს. ხელფასის გადახდისას „ბ“-ს ხელზე ასაღები ხელფასის თანხაა 400 ლარი, ხოლო 100 ლარი შპს-მ უნდა გადარიცხოს ბიუჯეტში იმავე დღეს, როცა მოხდება ხელფასის „ბ“-სთვის ჩარიცხვა.

საგადასხადო აგენტი ასევე ვალდებულია წარუდგნინოს საგადასხადო ორგანოს ცნობა შემოსავლის მიმღები პირის სარეგისტრაციო ნომრის, გვარისა და სახელის, საცხოვრებელი ადგილის მისამართის, საანგარიშო პერიოდისათვის შემოსავლის საერთო თანხისა და დაკავებული გადასახადის საერთო თანხის მითითებით, არა უგვიანეს გადასახადის დაკავების თვის მომდევნო თვის 15 რიცხვისა.

საგადასხადო აგენტი ვალდებულია წყაროსთან გადასხადის დაბეგვრის შემდგომი თვის არაუგვიანეს 15 რიცხვისა წარადგინოს ფინანსთა მინისტრის N-999 ბრძანებით გათვალისწინებული ფორმით დეკლარაცია, განხორციელებული განაცემების დაბეგვრასთან დაკავშირებით.

მაგ: თუ მარტში მოხდა წყაროსთან გადასხადის დაბეგვრა, აპრილის 15 რიცხვამდე უნდა მოხდეს, როგორც დეკლარაციის, ისე ცნობის წარდგენა.

საგადასახადო სამართლის სხვა საკითხები იხილეთ კომპანია BLH_ის საგადასახადო სამართლის ფორუმზე.